De sociaaldemocraten en de liberalen waren woest over een uitspraak van de Commissie van vorige week vrijdag. De Commissie communiceerde die dag dat zij een richtlijn, die greenwashing tegen moet gaan, wilde intrekken. Dat deden zij nadat de grootste fractie – de christendemocraten – zich negatief had uitgelaten over deze richtlijn. De Commissie had alleen niets meer over de richtlijn te zeggen. Deze lag al bij de lidstaten, nadat het Europees Parlement er eerder al mee had ingestemd.

Het ging om de zogenoemde Green Claims-richtlijn, die bedrijven zou verplichten milieuclaims — zoals “klimaatneutraal” of “biologisch afbreekbaar” — vooraf onafhankelijk te laten verifiëren. Voor consumenten moesten deze claims makkelijk vindbaar zijn, via bijvoorbeeld QR-codes op verpakkingen. De Commissie reageerde op de ontstane ophef en ontkende – tot ieders verrassing – zij wilden de richtlijn helemaal niet intrekken. Het is nog steeds niet duidelijk of de Commissie de eerdere uitspraken niet zo bedoelde, of dat ze zich hadden versproken. Het leverde in ieder geval een flinke deuk in vertrouwen op bij de sociaaldemocraten en de liberalen.

Hoe het nu verder gaat met deze richtlijn is niet duidelijk. Momenteel moeten de lidstaten erop reageren, maar de onderhandelingen werden opgeschort na de opmerkingen van de Commissie. Hierna liet Italië weten niet meer achter de wet te staan en stapte zij uit het overleg. De Commissie verwijst voorlopig naar het overleg van de lidstaten. “Er is veel gebeurd de afgelopen dagen. Het is voor nu belangrijk om de tijd te nemen en te kijken wat de lidstaten ervan vinden. Daarna kunnen we nadenken over volgende stappen”, zo citeerde Politico Poolse EU-ambtenaren. 

Rapportageplicht gekortwiekt

Niet alleen de Green Claims-richtlijn moest eraan geloven, ook de rapportageplicht voor bedrijven moet minder. Volgens de zogenoemde duurzaamheidsrapportage (CSRD) en de antiwegkijkwet (CSDDD) worden grote bedrijven verplicht om te rapporteren over hun impact op mens en milieu. Denk bijvoorbeeld aan de oorsprong van de grondstoffen en daarmee gepaarde CO2-uitstoot, of aan mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketen.

De EU-lidstaten bereikten afgelopen week een akkoord over de afzwakking van deze voorgestelde wetten. Het leverde bedrijven administratieve rompslomp op, terwijl ze dat nu juist niet kunnen gebruiken, zo is het oordeel. De duurzaamheidsrapportage geldt daarom voortaan alleen voor bedrijven met meer dan 5.000 werknemers en een jaaromzet van minstens 1,5 miljard euro. Eerder zouden ook alle bedrijven met meer dan 1.000 werknemers en een jaaromzet van 450 miljoen euro moeten rapporteren. 

In het Europees Parlement ligt bovendien een voorstel om de antiwegkijkwet alleen te laten gelden voor bedrijven met meer dan 3.000 werknemers en 450 miljoen euro omzet. Wat de VVD betreft had Nederland moeten pleiten voor volledige afschaffing van de CSDDD. Maar een motie daarover van VVD-Kamerleden Thom van Campen en Claire Martens werd vorige week weggestemd in de Tweede Kamer.

Tweede Kamer snoeit ook

Niet alleen in Europa brokkelt de klimaatwetgeving af. Ook in Nederland was er afgelopen week veel te doen om een motie van CDA-fractievoorzitter Henri Bontenbal. In de motie roept Bontenbal op tot de afschaffing van de Nederlandse CO2-heffing die volgens hem ervoor zorgt dat “bedrijven hun deuren sluiten en nauwelijks investeren in verduurzaming”. Volgens hem zijn de randvoorwaarden – zoals ruimte op het elektriciteitsnet en voldoende beschikbare waterstof – om de CO2-heffing te laten werken “niet op orde”. De VVD-fractie maakte afgelopen week een draai en besloot de motie van Bontenbal te steunen waardoor de motie op een meerderheid kan rekenen. Saillant, want VVD-minister van Klimaat Sophie Hermans steunt de Nederlandse CO2-heffing nog wel. 

Europa kent ook een CO₂-heffing. Daar willen – en kunnen – de Kamerleden niet aan tornen. Het verschil tussen deze twee heffingen is dat de Europese variant werkt via een handelssysteem: bedrijven moeten rechten kopen voor elke ton CO₂ die ze uitstoten en de prijs daarvan wordt bepaald op een Europese markt. Die prijs schommelt dus. De Nederlandse heffing kwam daar bovenop en stelde een vaste minimale prijs per ton CO₂ vast. Was de Europese prijs lager dan die bodemprijs, dan moesten bedrijven het verschil bijbetalen. Maar in de praktijk was de Europese prijs de afgelopen jaren juist hoger, waardoor de Nederlandse heffing bijna nooit betaald hoefde te worden.

Volgens het Planbureau van de Leefomgeving leidt de afschaffing van de nationale CO₂-heffing tot ongeveer één procentpunt hogere uitstoot in 2030. Dat lijkt weinig, maar op dit moment is elke uitstoot die bespaard wordt belangrijk, omdat de afgesproken doelstelling steeds meer uit zicht raakt. “De Nederlandse CO₂-heffing lijkt op papier een stevig instrument met hoge kosten voor de industrie, maar is dat niet in de praktijk”, zo betoogt econoom Herman Vollebergh in het economievakblad EBS.

VVD-minister Hermans is niet blij met de aangenomen motie, meldden bronnen aan NOS. In een eerste reactie zegt ze dat de heffing niet ideaal is, maar dat stoppen consequenties heeft voor bedrijven die willen verduurzamen. Want het geld dat met de heffing wordt opgehaald, wordt juist in duurzame projecten geïnvesteerd. 

Bovendien meldt Follow the Money dat het schrappen van de CO₂-heffing een Europese ‘boete’ oplevert van maximaal 600 miljoen euro, omdat Nederland dan geld uit het coronaherstelfonds misloopt. 

Omstreden plan Hoekstra

En dan hebben we het nog niet eens gehad over het omstreden plan van Eurocommissaris voor Klimaat Wopke Hoekstra, die volgende week voorstelt om buitenlandse CO2-besparingen mee te laten tellen bij nationale doelen. Lees er meer over op onze site.