Hij liet haar tijdens de wekelijkse ontmoeting – waarbij de voorzitter van de Europese Commissie naar hem kwam – steeds even wachten op de gang. Hij ging vaak op reis naar dezelfde landen, liefst vlak voordat Von der Leyen vertrok. Hij claimde dat de voorzitter van de Europese Raad de belangrijkste figuur in Brussel was. Maar sinds Michel weg is, is het stil.
Dat wilde iedereen ook wel. In de profielschets voor de nieuwe voorzitter stond dat het een rustige, verbindende figuur moest zijn. In dat opzicht voldoet António Costa volledig aan de verwachtingen. Alleen zijn we nu in het andere uiterste terechtgekomen. Costa was niet bij het grote gesprek met de Amerikaanse president Donald Trump, Volodymyr Zelensky en de andere Europese leiders op 18 augustus, terwijl Von der Leyen wel aan tafel zat. Hij is nu aan een rondreis bezig langs de Europese hoofdsteden, maar ook dat verloopt betrekkelijk stilletjes.
Daar staat tegenover dat de vergaderingen van de regeringsleiders soepeler verlopen. De Europese toppen zijn ook korter: geen ellenlange bijeenkomsten meer. De conclusies zijn vooraf goed met iedereen doorgesproken, zodat er geen gedoe ontstaat op het laatste moment.
Is er helemaal geen kritiek?
Het gekke is dat zelfs de kritiek die hij zelf uit, niet massaal wordt opgepikt. Hij sprak deze week in de Sloveense stad Bled, waar hij vertelde dat Europa akkoord is gegaan met de eisen van Trump – ondanks alle grote woorden vooraf – vanwege de oorlog in Oekraïne. Zijn conclusie: Europa is niet in staat om zichzelf te verdedigen. “Ik snap dat veel Europeanen zich gefrustreerd voelen en ons te passief vinden. Maar we moeten eerlijk zijn. In de huidige wereld gaat het over handel, diplomatie en veiligheid – en die beïnvloeden elkaar.”
“Het laten oplopen van de spanningen met een belangrijke bondgenoot over tarieven, in een tijd dat onze oostgrens wordt bedreigd, zou een onverstandig risico zijn geweest. Daarom hebben we op dit moment gekozen voor diplomatie boven escalatie.”
Gaat iedereen daar mee akkoord?
Er is vooral bij de kleinere landen – die niet overal aan tafel zitten – lichte kritiek. Het gevoel leeft dat voorzitter Von der Leyen wel erg veel macht heeft en dat hún vertegenwoordiger Costa te weinig met de vuist op tafel slaat.
Tijdens de videobijeenkomst na afloop van het overleg met Trump in het Witte Huis was er wat gemopper over de afwezigheid van Costa. Anderen wilden vooraf geraadpleegd worden, ook over de handelsdeal.
Mede daarom reist Costa nu langs een aantal hoofdsteden. Hij wil horen wat de leiders beweegt. Of ze behoefte hebben aan grote, meeslepende discussies tijdens de toppen – of liever gewoon besluiten nemen. En dan vooral: welke?
