Het is een beetje zoals de leuke oom en tante op de verjaardag. Ze komen met de mooiste cadeautjes, maar dan moet je wel beloven: je tanden te poetsen, je beugel te dragen of fruit te eten. 

Ursula von der Leyen had steun nodig en deelde afgelopen week een aantal politieke cadeautjes uit. De ontvangers (de sociaaldemocraten en liberalen) moesten wel beloven om tegen de motie van wantrouwen te stemmen die tegen haar was ingediend. Onthouden mocht niet, want dat zou ook een kras op haar politieke blazoen geven. Nee zeggen in ruil voor de aardigheidjes.

Wat beloofde ze?

Het draait allemaal om de begroting voor de komende jaren. Geld dus. En dus beloofde Von der Leyen aan de sociaaldemocraten dat er de komende periode niet bezuinigd zal worden op de sociale uitgaven. Het gaat onder meer over geld voor het Europees Sociaal Fonds (ESF), dat helpt bij omscholing, maar ook over speciale potten met geld waar regio’s een beroep op kunnen doen als er werkgelegenheid verdwijnt.

De sociaaldemocraten zien de toezegging als een grote overwinning, omdat ze vreesden dat in de nieuwe voorstellen, die volgende week verschijnen, geen ruimte zou zijn voor sociaal beleid. Op dit moment wordt er 142 miljard euro uitgegeven aan sociaal beleid.

De Europese Commissie probeert op de huidige begroting te bezuinigen, zodat er geld naar defensie en de industrie kan. Maar dat bezuinigen is niet zo makkelijk, omdat er tegen elk voorstel bezwaar wordt gemaakt. Ook haar andere plan om te bezuinigen op zowel de landbouw- als de regionale uitgaven, stuit op weerstand. 

De Landbouwcommissie van het Europees Parlement maakte deze week korte metten met die plannen. Het idee is dat lidstaten het geld uit het fonds ook kunnen inzetten voor andere beleidsdoelen, zoals defensie of klimaat. Maar daar zitten de landbouwwoordvoerders niet op te wachten.

En dus heeft Von der Leyen gezegd ook daar nog eens naar te kijken. Ze schrapt haar oorspronkelijke plan om alle verschillende subsidies onder te brengen in één pot met geld. Ook het voornemen om in de toekomst alleen nog zaken te doen met de hoofdsteden trekt ze in. Dat is gunstig nieuws voor de regio’s die nu vaak buiten regeringen om steun krijgen vanuit Brusselse potjes voor regionale projecten.

Bij de ommezwaai speelde ook mee dat de Europese Commissie zich via het geld kan bemoeien met de politiek in de lidstaten. Dat mag officieel natuurlijk niet, maar door geld te geven aan regio’s (of steden) die bijvoorbeeld door politieke rivalen van Viktor Orbán worden bestuurd, kan je invloed uitoefenen, zo is de gedachte. “We moeten niet de lokale democratie ondermijnen en al helemaal niet de kloof tussen arm en rijk vergroten”, klinkt het nu.

De bekende sigaar

Maar wat heeft Von der Leyen eigenlijk toegezegd? Is het niet gewoon de bekende sigaar uit eigen doos? Om te beginnen is er bij de andere grote partijen geen enthousiasme om te schrappen in de sociale fondsen. Maar om van het ESF af te komen, moet het verdrag worden gewijzigd.

De uitspraak dat het Europees Sociaal Fonds zal worden opgenomen in het volgende meerjarig financieel kader (de begroting, afgekort tot MFK) is gewoon een bevestiging van een verplichting die de Europese Commissie moet nakomen. Over de hoogte van het geld voor de sociale fondsen is deze week niks afgesproken, dus daar zal de komende weken (en maanden) de discussie wel over gaan.

Ook over die andere toezegging – de landbouw – bestaan twijfels. Komende week zijn een aantal boerenorganisaties in ieder geval van plan om te demonstreren, omdat ze vrezen dat het huidige gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB) zal verdwijnen. De Europese organisatie Copa-Cogeca is al een petitie gestart, verschillende boerenorganisaties hebben een manifest opgesteld. En er is een demonstratie op de dag dat de Europese Commissie de plannen voor de nieuwe begroting presenteert. De boeren willen van het Europees Parlement naar de Europese Commissie lopen.