Zonder gezond water kunnen we niet leven. We gebruiken het onder andere om te drinken, gewassen te telen en schoon te maken. Maar ook in bredere zin is gezond water essentieel om de aarde en haar ecosystemen leefbaar te houden. Toch doen we in Nederland en de EU te weinig om ons kostbare water gezond te houden en te beschermen. Die conclusie vloeit voort uit een onderzoek uitgevoerd door de Europese milieudienst. Van het intensieve gebruik van pesticiden in de landbouw tot de overconsumptie van water: we moeten veel efficiënter met water omgaan.
Wereldwijd wordt zelfs geschat dat de vraag naar zoet water het geschatte aanbod met wel 40 procent zal overschrijden in 2030. Van zoet water maken we in Nederland ons drinkwater, net als het overgrote deel van de wereld. Maar het is schaars: van al het water op aarde is slechts 2.5 procent zoet. Daarom heeft de EU allerlei wetten en regels om het water in Europa te beschermen. Zo zet de EU zich onder andere met de waterrichtlijn in om watervervuiling tegen te gaan en duurzaam watergebruik te stimuleren. Daarnaast zijn er bijvoorbeeld minimumeisen voor het hergebruiken van water, en zijn lidstaten onder Timmermans’ natuurherstelwet verplicht om beschadigde ecosystemen te herstellen.
Nederland negatieve uitblinker
Maar we voldoen niet aan de eisen waar deze Europese wetgeving ons aan houdt. Uit een onderzoek dat vorig jaar werd gedaan blijkt zelfs dat de Nederlandse waterkwaliteit het slechtste is van heel Europa. Maar één procent van onze wateren kon als ‘goed’ beschreven worden. Wat aan die slechte waterkwaliteit bijdraagt, is het feit dat we ons in Nederland aan het einde van verschillende Europese rivieren bevinden. Het water is al door grote stedelijke en industriële gebieden gereisd. Daarnaast is Nederland erg dichtbevolkt, en ook bij ons vervuilen de landbouw- en industriële sectoren het water.
Een van de manieren waarop de EU de gezondheid van haar wateren meet, is door te kijken naar het welzijn van ecosystemen in onze oppervlaktewateren, dat is het water dat zich boven de grond bevindt. Volgens de laatste peiling van de milieudienst krijgt gemiddeld 37 procent van de Europese oppervlaktewateren een positieve stempel. En dat vinden ze al te weinig. Maar in Nederland is er nog veel meer werk aan de winkel dan bij onze buren: al onze oppervlaktewateren zijn negatief beoordeeld. Bij andere metingen, zoals hoeveel chemische stoffen er in onze wateren te vinden zijn, doen we het beter.
In uiterlijk 2027 verwacht de EU van haar lidstaten dat de kwaliteit van alle wateren een stempel ‘goed’ verdienen. De milieudienst concludeert dat we lang niet genoeg doen om deze doelstellingen te halen.
Veerkrachtige landbouw
“De landbouwsector is veruit de grootste waterverbruiker in Europa”, aldus het rapport. Er is dus een grote rol voor de boeren weggelegd bij het maken van toekomstplannen voor schoner water. Nu komen er door de landbouw nog te veel schadelijke chemische stoffen in onze wateren terecht, onder andere door het gebruik van bestrijdingsmiddelen en uitspoeling van meststoffen naar het water.
Landbouw is een cruciale sector die in de komende jaren steeds meer onder druk zal komen te staan door klimaatverandering. Extremer weer brengt het risico op langere periodes van droogte met zich mee. De EU-milieudienst vindt dat de landbouwsector veerkrachtiger moet worden, en dringt de lidstaten erop aan dit risico mee te nemen in het maken van landbouwbeleid. “Water is geen optie. Het is de basis van de samenleving en natuurlijke omgeving zoals wij die kennen”, schrijft de milieudienst. “Er is dringend behoefte aan meer daadkrachtige actie.”
Weg met de oude patronen
De landbouwsector moet daarom efficiënter met water omgaan. Het rapport geeft enkele aanbevelingen. Dit kan bijvoorbeeld door voor gewassen te kiezen die minder water nodig hebben, door technologische innovatie te stimuleren, en regenwater onder de grond op te slaan. Daarnaast moeten we meer water hergebruiken en lekkages verminderen, zegt het rapport.
Op de korte termijn is de aanbeveling van de milieudienst om ervoor te zorgen dat er minder schadelijke stoffen in het water terechtkomen. We komen daar namelijk niet zo makkelijk van af: wanneer oppervlaktewateren vervuild zijn, verdampen de schadelijke stoffen en die vallen later weer neer op het land in de vorm van regen.
Maar ook wijzelf, als individuen, kunnen niet in onze oude patronen blijven plakken als het aan de milieudienst ligt: “We moeten onze voedingsgewoontes veranderen”. Minder vlees eten bijvoorbeeld.
Klik hier om een interactieve kaart te zien met informatie over onze waterkwaliteit (tip: gebruik een incognito venster als je een foutmelding krijgt!).
Meer weten? Elke vrijdag zet Bijou van der Borst de laatste ontwikkelingen op een rijtje in de nieuwsbrief Klimaat en Energie. Abonneer je hier.