Het kabinet stopt met het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Dit programma was in 2022 in het leven geroepen door minister Van der Wal (VVD) van Natuur en Stikstof. De provincies zouden zelf plannen gaan maken om de Europese natuurdoelen te halen, zoals de nitraatrichtlijn (het verminderen van mest), de habitatrichtlijn (beschermde dier- en plantensoorten terugbrengen) en de Kaderrichtlijn Water (de doelen voor betere kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater).
Het idee hierachter was dat provincies het beste wisten wat er haalbaar was in hun gebieden en dat zij de boeren weer perspectief konden bieden.
Wisselende reacties
De provincies, verzameld in het Interprovinciaal Overleg (IPO), reageerden verrast op het gelekte nieuws. Een woordvoerder benadrukt, “je kunt het NPLG wel weghalen, maar daarmee zijn de doelen niet weg”. Ook Natuurmonumenten is teleurgesteld. Zij ervaren het als “een klap in het gezicht”. Op LinkedIn uit ook Erik de Ridder, Watergraaf bij Waterschap De Dommel, zijn frustraties, “de samenwerking komt onder druk te staan”.
Het LTO, de ondernemersorganisatie voor Nederlandse boeren en tuinders, reageert juist positief op de beslissing van het kabinet. Uit een reactie op hun eigen site blijkt dat zij het met name oneens waren over de “topzware aanpak” en het gebrek aan maatwerk. De plannen uit het hoofdlijnenakkoord spreken hen daarentegen meer aan. Wel geven ze aan dat het van belang is dat “we niet stoppen met de goede dingen doen”.
De Tweede Kamer
In het debat over de natuurplannen uitten verschillende partijen uit de Tweede Kamer hun zorgen en verontwaardiging over het onverwachts schrappen van het NPLG. Derk Boswijk (CDA) vraagt verbijsterd aan Harm Holman (NSC): “Waar zijn we mee bezig? Is dit het beste wat Nederlandse boeren van ons mogen verwachten?”
Even lopen de gemoederen hoog op, wanneer Caroline van der Plas (BBB) stelt dat er onnodig paniek wordt gezaaid; de minister heeft immers nog geen kans gekregen om nieuwe plannen voor te stellen. Daarop reageerde bijna de gehele Tweede Kamer verontwaardigd, want het gebrek aan een plan B zou precies het probleem zijn. Maar Van der Plas blijft stellig; voorgaande kabinetten hebben er een puinhoop van gemaakt, dat is de reden dat er nu nieuwe plannen moeten komen: “Misschien zijn ze wel heel erg goed.”
De consequenties
Ondertussen vraagt Johan Vollenbroek, de voorzitter van milieuorganisatie MOB zich op X af of het nieuwe kabinet zich realiseert dat het hiermee “haar juridische positie in veel nu lopende procedures ernstig verzwakt”. Zijn organisatie spande de afgelopen periode vaker een proces aan tegen de overheid om natuurbescherming af te dwingen.
Kamerlid Boswijk (CDA) wijst op de situatie van PAS-melders, bedrijven of ondernemers die onder het Programma Aanpak Stikstof (PAS) konden volstaan met een melding van de berekende stikstofbelasting op kwetsbare natuur. De tijd dringt, want “over vier maanden regent het gedwongen handhavingen”, aldus Boswijk. Dan moeten de bedrijven waarvan de rechter in 2019 zei dat ze ten onrechte geen vergunning nodig hadden, wel een geldige vergunning hebben. Provincies moeten vanaf 2025 vergunningen van boerenbedrijven intrekken als ze te veel stikstof uitstoten. De Europese doelen om de stikstof te beperken moeten dan gehaald worden.
Wat nu?
Volgens het IPO is er al flink geïnvesteerd in de aanpak en werken de provincies met gemeenten, waterschappen en boeren al jaren intensief aan oplossingen. Voor hen is het dan ook vooral de vraag, “hoe kunnen we met het nieuwe kabinet blijven samenwerken om resultaten te boeken?” Het schrappen van het NPLG is niet zonder gevaar. Afgelopen zomer werd Nederland nog op de vingers getikt door de Europese Commissie over het natuurbeleid. Nederland zou niet genoeg doen om te zorgen voor goede waterkwaliteit en zou ook de grutto niet goed genoeg beschermen. Als we deze zaken niet verbeteren kunnen we op boetes van Brussel rekenen. De natuurplannen hadden voor verbetering moeten zorgen, maar nu die van tafel zijn is het onduidelijk hoe we boetes gaan vermijden.
