De arrestatie van Imamoglu, een uitgesproken tegenstander van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, heeft geleid tot de grote protesten in Turkije. Inmiddels zijn al meer dan duizend demonstranten opgepakt. Amnesty International veroordeelt het harde politieoptreden en spreekt van “onnodig en willekeurig geweld” tegen vreedzame demonstranten.

Fluwelen handschoenen

Toch blijft een krachtige EU-reactie uit. Waar Frankrijk spreekt van een “ernstige aanval op de democratie” en Duitsland benadrukt dat “politieke tegenstanders niet thuishoren in de gevangenis”, blijft de Europese Commissie vaag. Een woordvoerder stelde slechts dat de situatie “vragen oproept over de toewijding van Turkije aan democratische waarden” en riep het land op deze te respecteren.

Volgens Reuten is Brussel niet streng genoeg: “De Europese Commissie en veel lidstaten durven de arrestatie niet eens te veroordelen. Ze zijn ‘bezorgd’. Bij zo’n overduidelijk politiek gemotiveerde arrestatie eis je wat mij betreft onmiddellijke vrijlating.”

Is het strategie?

De terughoudendheid van de EU lijkt te worden ingegeven door geopolitieke en strategische belangen. Met de oorlog in Oekraïne en een verschuivend internationaal machtsevenwicht, hecht Europa steeds meer waarde aan Turkije als militaire en economische partner. Ankara heeft het op een na grootste leger binnen de NAVO en haar wapenindustrie groeit snel, een aantrekkelijke partner dus voor Europa als het op defensie aankomt.

Maar volgens Reuten kan de EU Turkije als partner behouden, maar nog steeds kritiek uiten. “De EU denkt wellicht dat een al te kritische houding slecht voor ons zou uitpakken”, legt hij uit. “In werkelijkheid staat Turkije er economisch niet heel goed voor en heeft het Europa juist nodig. Turkse defensiebedrijven gaan ook niet opeens stoppen met leveren als wij onze democratische waarden verdedigen.”

Wat nu?

Reuten ziet een duidelijke les: “Het is geen nieuwe trend dat sommigen in de EU moeite hebben met het omgaan met autocraten en het vinden van de juiste toon en strategie. Maar als je autocraten te vriend denkt te houden met zalvende taal en het toedekken van hun autocratische ‘playbook’, ga je de mist in.”

Volgens Reuten moet de EU een duidelijke lijn trekken: “Je moet het ondermijnen en afbreken van de democratie ondubbelzinnig veroordelen en onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating eisen.” De komende weken zullen uitwijzen of Europa deze oproep serieus neemt, of dat strategische belangen opnieuw zwaarder wegen dan democratische principes.