Dit liveblog is gesloten. Lees hier het (kortere) verslag van het debat.
20:30 uur: Caspar Veldkamp zegt dat Nederland een sterke EU wil
Minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp heeft zich uitgesproken over verschillende actuele EU-dossiers. Het kabinet steunt de plannen voor een sterker Europees concurrentievermogen en een robuuster defensiemechanisme. Tegelijkertijd onderstreepte de minister het belang van nationale soevereiniteit. Nieuwe EU-voorstellen worden door het kabinet strikt getoetst op het subsidiariteits- en attributiebeginsel.
Zo benadrukte Veldkamp dat abortus een nationale bevoegdheid blijft en geen onderwerp is voor EU-regelgeving. Ook is Nederland voorstander van het “one in, one out”-principe bij regelgeving, waarmee de regeldruk wordt beperkt. Het Omnibuspakket is hierbij een belangrijk instrument.
Op defensiegebied pleit Veldkamp voor een grotere rol van Europa binnen de NAVO. Nederland zal zich daarbij specifiek richten op versterking van de luchtmacht en marine. Het idee om de Nederlandse krijgsmacht open te stellen voor andere EU-burgers stuit op praktische obstakels, zoals taal en juridische kaders. Samenwerking met andere EU-landen verloopt op andere terreinen wel goed.
Wat betreft buitenlandse zaken blijft Nederland aandringen op het opvoeren van economische druk op Rusland. Ook wordt op zowel nationaal als Europees niveau gewerkt aan het beschermen van de rechtsstaat, onder andere via de artikel 7-procedure. In het kader van EU-uitbreiding kijkt Nederland scherp naar goed bestuur, transparantie en naleving van de rechtsstaat.
Veldkamp benadrukte ook dat de stijging van de Nederlandse nationale bijdrage aan de EU beperkt moet blijven tot maximaal 1,6 miljard euro.
Ten slotte veroordeelt het kabinet de terreurdaden van Hamas en erkent Israëls recht op verdediging, zolang dit in overeenstemming is met internationale verdragen. Nederland zet zich actief in om de blokkade van humanitaire hulp richting Gaza te doorbreken. Ook programma’s als Erasmus en Horizon blijven van belang en worden opnieuw bekeken binnen het associatieverdrag.
19:30 uur: Dick Schoof reageert, maar houdt zich afzijdig
Nederland werkt actief aan het versterken van zijn concurrentievermogen. In januari diende ons land samen met zestien andere EU-lidstaten een strategie in bij de Europese Commissie. Acht van de tien Nederlandse voorstellen zijn hierin opgenomen. Het verminderen van onnodige regeldruk blijft een prioriteit, zowel voor de Europese Commissie als voor het kabinet.
Op het gebied van migratie pleit Nederland voor snelle invoering van het Europese Migratiepact. Herplaatsing van migranten binnen de EU ziet het kabinet niet als een duurzame oplossing, gezien de druk op Nederland zelf. Wel levert ons land een financiële bijdrage.
Wat defensie betreft, benadrukt Nederland de noodzaak van hogere investeringen. Tijdens de NAVO-top zal het NAVO Defensie Industrie Forum plannen bespreken voor de versterking van de Europese defensie-industrie. Nederland doet mee aan gezamenlijke wapenaankopen, maar neemt niet deel aan het SAFE-instrument, omdat zelfstandig lenen voordeliger is.
Ten slotte spreekt Nederland zich scherp uit over de situatie in Gaza. Het kabinet veroordeelt mensenrechtenschendingen, de blokkade van humanitaire hulp door Israël en beschietingen bij hulpposten, ongeacht de verantwoordelijke partij. Hoewel het woord “genocide” niet wordt gebruikt, houdt minister Veldkamp de situatie nauwlettend in de gaten, samen met andere EU-lidstaten en EU-buitenlandchef Kallas.
19:00 uur: Volt wil Europese verdragen openbreken
Volt-Europarlementariër Anna Strolenberg sprak niet alleen namens haar partij, maar ook namens haar generatie. Ze is bang dat er door de val van het kabinet de rol van Nederland in Europa wegslinkt: “Er staan grote Europese discussies op de agenda en we hebben heldere plannen nodig vanuit Nederland.’’ Ze richtte zich direct tot de demissionair minister president met de volgende oproepen. Om de klimaatdoelen van 2040 te halen moet Nederland binnen Europa een coalitie vormen die eensgezind zijn, zodat er zonder oponthoud beslissingen kunnen worden gemaakt. Bij de discussie over het nieuwe lange termijnbudget van de EU moet Nederland een grotere rol spelen: ‘’Geef prioriteit aan zaken waar Europese burgers baat bij hebben.” Als laatste riep ze het kabinet op om de landbouwsubsidies te hervormen. Terugkomend naar de val van het kabinet en de verkiezingen die volgen zei Strolenberg: ‘’Mijn generatie zit niet te wachten op mooie slogans, maar snakt naar concrete doelen.’’
Volt-kamerlid Laurens Dassen hamerde bij de minister-president op het openbreken aanpassen van de Europese verdragen. Alleen op deze manier kan er een Europees leger gevormd worden met eigen inlichtingendienst. Ook kan er dan een einde komen aan het maandelijkse verhuiscircus van Brussel naar Straatsburg. Hij ronde nog af met de vraag of in de Tweede Kamer ook een Europese vlag naast de Nederlandse geplaatst kan worden.
18:30 uur: Jimmy Dijk (SP) roept Brussel op het matje
Europa krijgt een flinke tik op de vingers van SP-Kamerlid Jimmy Dijk. Om de herbewapeningsplannen bijvoorbeeld. Hij noemt ze een val gezet door de Amerikaanse president Donald Trump en Mark Rutte, de NAVO-baas. Defensiebudgetten zijn in vier jaar tijd verdubbelt en ondanks dat Europa al drie keer meer uit geeft aan defensie dan Rusland, is het nog niet genoeg, concludeert Dijk. Hij vreest dat al dat geld dat nu uitgegeven wordt aan tanks weggetrokken wordt bij publieke en sociale voorzieningen.
En dan is er nog Gaza. “De opstelling van de EU is volstrekt tegenstrijdig met de Europese Unie van waarden en mensenrechten”, zegt Dijk. Brussel en EU-landen kijken toe hoe er een genocide plaatsvindt in Gaza. Israëlische ministers spreken van een zuivering, totale vernietiging en herbevolking en alsnog gebeurt er weinig. Dijk begrijpt het niet.
18:15 uur: Volgens het CDA moet Nederland niet meer op de rem zitten in Europa
CDA-fractievoorzitter Henri Bontenbal: ‘’Laten we als Nederland niet meer op de rem zitten wanneer het gaat om Eurobonds voor defensie.’’ Volgens hem zien bijna alle andere EU-landen de noodzaak, maar Nederland is te voorzichtig. Ook CDA-Europarlementariër Tom Berendsen haalde aan dat in plaats van op de rem zitten, Nederland het stuur moet nemen binnen Europa. Wij willen dat Nederland weer een leidende rol gaat spelen als het gaat om Europees beleid: ‘’De wereld wacht niet op Europa en Europa wacht niet op Nederland.’’
Daarnaast haalde beide CDA’ers het probleem van Europese regeldruk aan. Om Europa en Nederland concurrerend te maken moet de regeldruk omlaag. Volgens Bontenbal heeft Eurocommissaris Wopke Hoekstra de juiste balans gevonden tussen duurzaamheid en economische groei.
18:00 uur: NSC-Europarlementariër Dirk Gotink vindt EU te afhankelijk
“In plaats van weerbaarder, zijn we afhankelijker geworden”, zegt NSC-Europarlementariër Dirk Gotink. Grondstoffen voor schone technologie zijn alleen ver weg te vinden. “De groene transitie in Europa kan eigenlijk alleen nog maar lukken met Chinese technologie.” En om het nog moeilijker te maken is er overregulatie en teveel bureaucratie, stelt Gotink.
De Europese Commissie, en haar regeldrang, moeten dus beteugeld worden, vindt Gotink. En dat moet niet alleen door bestaande wetgeving te versimpelen, maar ook door kritisch te kijken naar wetgeving die bijna afgerond is. Nadat de EU-wetgeving maakt werken experts allerlei details uit en die zijn ontzettend belangrijk voor Nederlandse bedrijven, stelt Gotink. Den Haag moet er dus voor zorgen dat het uitwerken van die details vooral voor Nederlandse bedrijven goed uitpakken.
17:40 uur: VVD-Europarlementariër Malik Azmani ziet drie grote uitdagingen voor Europa
Een sterk Europa betekent een vrij en welvarend Nederland, zo trapt VVD-Europarlementariër Malik Azmani zijn betoog af. Volgens Azmani is Europa een grootmacht, maar er zijn voldoende uitdagingen die hier afbreuk aan kunnen doen — drie grote uitdagingen om precies te zijn. De eerste is de Europese economie. Die is namelijk versnipperd, er zijn te veel verschillende belangen en te veel verstikkende regels. Dat moet en kan simpeler, volgens de VVD’er, die daarom pleit voor een interne Europese markt.
Daarnaast moet Europa zelfstandiger worden. We zijn nog te afhankelijk van derde landen op het gebied van onder andere grondstoffen en technologie. Azmani wil daarom dat Europa zelf meer zeldzame metalen gaat winnen en meer handelsakkoorden sluit, zoals Mercosur. Als derde en laatste grote uitdaging noemt hij migratie. Dit moet worden ingeperkt en de Kamer doet daarin niet genoeg. Niet alle maatregelen die de Tweede Kamer zou kunnen nemen, worden genomen. Met name GroenLinks-PvdA krijgen een veeg uit de pan. Zij stemden namelijk tegen Europese migratiemaatregelen waarvoor Azmani zich had ingezet.
“En dan klaagt de heer Klaver zojuist over de groei van rechts-populisme, misschien moet hij eens in de spiegel kijken hoe dat komt,” concludeert de Europarlementariër.
17:00 uur: VVD-er Thom van Campen zegt dat de geldkraan naar Hongarije dicht moet
VVD-kamerlid Thom van Campen lost Kim van Sparrentak af. Hij begint met de invloed van Rusland op verkiezingen in landen als Polen, Roemenië en Georgië. Volgens hem moet Europa zelf verantwoordelijkheid nemen. “De tijd van leunen op Washington is voorbij.” Investeren in defensie is volgens hem cruciaal. “Wie vrede wil moet zich voorbereiden op oorlog.”
Ook Van Campen krijgt interrupties over de situatie in Gaza. Er ontstaat een felle discussie. Jan Paternotte (D66) vindt dat het kabinet geen duidelijke positie inneemt: “Er is sprake van etnische zuivering in Gaza, hoe kan het dat de VVD niet voor sancties stemt?” Van Campen verwijst naar lopend onderzoek en benadrukt dat de VVD Israël aanspreekt “op zaken die niet door de beugel kunnen”. Ook Laurens Dassen (Volt) is kritisch: volgens hem brengt het huidige kabinetsbeleid een oplossing verder weg.
Henri Bontenbal (CDA) wil van Van Campen vervolgens weten hoe de VVD in Europa het populisme wil bestrijden. Van Campen wijst op Russische invloed en het belang van het uitleggen van Europese voordelen. “We moeten ons verzetten tegen het idee dat Europa een logge organisatie is die je identiteit afpakt. Dat is waanzin.” Over lidstaten die afglijden zegt hij: “Hongarije is afhankelijk van EU-geld. Als we die geldkraan dichtdraaien, werkt dat.”
16:45 uur: Jesse Klaver en Europarlementariër Kim van Sparrentak van GroenLinks-PvdA spreken
Jesse Klaver begint zijn betoog met een liefdesbrief aan Europa. Van de val van de Berlijnse Muur en het Verdrag van Maastricht tot de verzoening met Duitsland – het wonder van Europa noemt hij het. Maar dat wonder is niet vanzelfsprekend, want Europa loopt gevaar, volgens Klaver, door vijanden van binnen en van buiten.
Terwijl Klaver spreekt over de vijanden van binnenuit, knikt hij naar rechts, waar de PVV-fractie zit. Hij ziet in hun ‘eigen volk eerst’-mentaliteit een gevaar voor Nederland en Europa. Het gevaar van buitenaf is Rusland, dat steeds harder op de Europese deur klopt, en Amerika, op wie Europa niet meer kan vertrouwen.
Het is daarom volgens Klaver tijd dat Europa zich gezamenlijk gaat verdedigen. Even lijkt het alsof hij zijn steun voor een Europees leger uitspreekt, maar hij doelt op een nieuw Europees defensiebudget van een ‘coalition of the willing’, waar ook landen buiten de EU, zoals Noorwegen, aan mee mogen doen. Dit defensiebudget moet investeren in de Europese wapenindustrie en betaald worden met Eurobonds.
Daar valt Henri Bontenbal (CDA) over, die het subtiel populisme noemt. Hij vindt dat Klaver suggereert dat deze defensie-uitgaven volledig met leningen gefinancierd kunnen worden. “Waarom erkent Klaver niet dat de 25 miljard aan defensie-uitgaven ook uit bezuinigingen moeten komen en dus pijn gaan doen”, vraagt hij. “Die gaan pijn doen”, erkent Klaver. Hij geeft aan met het kabinet mee te willen denken over hoe deze bezuinigingen het beste ingevuld kunnen worden, zodat Dick Schoof ‘niet in zijn hemd staat’ tijdens de aankomende NAVO-top. Maar dan moet het kabinet volgens Klaver wel eerst met een plan komen. Zijn betoog wordt onderbroken: de uitslag van de fusie tussen GroenLinks en PvdA is bekend: 90 procent van de leden stemt voor de fusie.
Europarlementariër Kim van Sparrentak (GroenLinks-PvdA) sluit tijdens haar toespraak aan bij Klaver: “In een instabiele wereld moet Europa opstaan als stabiele macht.” Eenheid is volgens haar cruciaal voor veiligheid. Ze pleit voor een Europese groene industrie, met investeringen in bijvoorbeeld groen staal, wind op de Noordzee en zonne-energie in Spanje. “Nationale doelen zijn duurder. We hebben gezamenlijke Europese investeringen én inkomsten nodig.” Ze waarschuwt dat het kabinet vooral “afbraak en nep-oplossingen” levert. Investeren in defensie heeft alleen zin als mensen zich veilig voelen. “Sociale zekerheid is daarvoor cruciaal.” Van Sparrentak roept het Nederlandse parlement op om actie te steunen tegen anti-democratische stromingen in de EU. “Blokkeer het stemrecht van Victor Orbán.” Tegen de VVD zegt ze: “Bent u voor democratie of tegen?” Er volgen geen interrupties.
16:00 uur: Gidi Markuszower spreekt over ‘baas in eigen land’
Als lid van de grootste partij is het aan Gidi Markuszower (PVV) om het debat af te trappen. Hij steekt meteen van wal: “We moeten weer baas worden in eigen land”, zegt hij. Volgens hem hoeft dat niet per se door uit de Europese Unie te stappen. Markuszower vindt dat verdragen die Nederland beperken, moeten worden opgezegd. Op vragen van VVD’er Thom van Campen erkent hij dat samenwerking in Europa voordelen heeft, zoals gezamenlijke inkoop, maar dat “de EU ons soms belemmert in wat we zelf kunnen doen”. Over de situatie in Gaza stelt hij: “Van genocide is geen sprake. Israël voert oorlog tegen barbaren en die moeten vernietigd worden.” De Kamervoorzitter grijpt in nadat Markuszower partijen als D66, GroenLinks-PvdA en Denk “vrienden van Hamas” noemde. De discussie moet volgens haar gaan over Europa. Op een vraag van SP-Kamerlid Jimmy Dijk over de NAVO-uitgaven antwoordt Markuszower dat dit onderwerp in een apart debat aan de orde komt.
15.30 uur: Europese vlag?
Het debat over de Staat van Europese Unie is altijd bijzonder, zegt Judith Tielen, die optreedt als voorzitter, voorafgaand aan het debat. “Normaal is de Tweede Kamer alleen een podium voor Tweede Kamerleden. Eén keer per jaar mogen ook Europarlementariërs debatteren in dit parlement, en dat is best bijzonder.”
Jan Paternotte (D66) en Laurens Dassen (Volt) doen voorafgaand aan het debat een opmerkelijke oproep. Zij willen dat de Europese vlag vandaag in de Tweede Kamer gehesen mag worden. Een vlag die ze voor het debat de demissionaire premier Dick Shoof hebben laten zien. Het verzoek van Paternotte en Dassen krijgt geen steun.
