22:45 uur: Meer geld naar defensie, Oekraïne krijgt hulp en Europa gaat lenen

De EU-regeringsleiders zijn het eens geworden. Hongaarse premier Viktor Orban ondertekende de verklaring niet, zoals verwacht, maar de rest is het wel eens over het versterken van de Europese defensie, meer steun voor Oekraïne en het aangaan van leningen.

Verder verklaren de EU-landen nu formeel dat ze niet akkoord gaan met vredesonderhandelingen waar Oekraïne of Europa niet bij betrokken zijn en dat een staakt-het-vuren alleen kan plaatsvinden als het ook tot een concrete vredesovereenkomst leidt.

Maar om Oekraïne te blijven steunen én de Europese krijgsmachten te versterken is geld nodig en op dat gebied moet Nederland inleveren. Een meerderheid van de EU-landen wil gezamenlijk lenen, welliswaar anders dan voorheen waarbij EU-landen garant stonden terwijl nu de Europese Commissie die rol op zich neemt, maar toch.

Een veto uitspreken zat er voor premier Schoof niet in. Met overgrote steun voor leningen van andere EU-landen denkt Schoof de ‘goodwill’ beter nog even te kunnen bewaren. Wel heeft hij zijn collega EU-leiders erop gewezen dat de schulden beheersbaar moeten blijven.

Een echte wet is er nog niet. De EU-leiders hebben vandaag vooral ruw geboetseerd. Het is nu aan de Europese Commissie om de ‘contouren’, zoals Schoof ze noemt, uit te werken. Zodra dat gebeurd is, praten de EU-regeringsleiders opnieuw met elkaar.

17.32 uur: Ierland staat open voor het sturen van vredestroepen naar Oekraïne

De Ierse premier Micheál Martin heeft aangegeven alles te willen doen om Oekraïne te helpen. Hij benadrukt dat Ierland een militair neutraal land is, maar veel ervaring heeft met vredesmissies. Volgens Martin past het sturen van vredestroepen naar Oekraïne binnen deze neutraliteit.

16.55: Houdt Nederlands nee tegen Europees lenen stand?

De ingelaste top met de regeringsleiders is van start gegaan. Dat betekent dat onder andere gezamenlijke Europese leningen voor defensie-uitgaven besproken gaan worden, waarvan Nederland een uitgesproken tegenstander is. Nederland staat daarin steeds meer alleen. Denemarken was ook tegen gezamenlijke leningen, maar heeft recentelijk een draai gemaakt en is nu voorstander.

16.30: EU-leiders beginnen debat over defensie-uitgaven, Zelensky verlaat de vergadering

De lunchpauze is voorbij, wat betekent dat het debat over de defensie-uitgaven van start gaat. Dit debat zal zich daarna richten op de toekomst van Oekraïne. Vooral dit laatste onderwerp zal gevoelig liggen door de oppositie van Viktor Orbán en Robert Fico. Beide premiers zijn kritisch ten aanzien van de Europese steun aan Oekraïne en zijn voorstanders van verzoening met Rusland. De weerstand van de twee lijkt al ingecalculeerd te zijn. Diplomaten gaven vooraf aan dat gezamenlijke conclusies mogelijk alleen met 25 of 26 lidstaten aangenomen kunnen worden, mocht het verzet van Hongarije en/of Slowakije standhouden.

Omdat Oekraïne geen EU-lidstaat is, is Zelensky niet welkom bij dit debat. In de tussentijd zal hij een privéontmoeting hebben met de Belgische koning Filip.

15.03: Schoof: “De plannen moeten nu concreet worden”

Het is tijd om de plannen van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen concreet uit te werken. Dat zegt Nederlandse premier Schoof bij aankomst op de Europese top. Von der Leyen hoopt 800 miljard euro vrij te maken om EU-landen de ruimte te geven hun krijgsmachten te versterken. Zo wil ze EU-begrotingsregels versoepelen, private investeringen stimuleren en een fonds opzetten waarmee EU-landen samen militair materieel kunnen kopen. Een goede eerste insteek, zeggen EU-leiders, maar voor er echte besluiten kunnen vallen moet het een stuk concreter.

Er is dus geld nodig en dat betekent dat er opnieuw gedacht wordt aan gezamenlijk lenen. De EU besloot dat al een keer eerder te doen tijdens de coronapandemie. Die leningen moeten de komende jaren terugbetaald gaan worden. Nog meer lenen zien velen daarom niet zitten. Von der Leyen probeerde die zorgen weg te nemen door de structuur van de nieuwe voorgestelde leningen te veranderen. EU-landen zouden zo niet garant hoeven staan voor de schulden (de grote vrees van onder meer Nederland), maar de Europese Commissie. Op die manier kunnen sommige EU-landen tegen gunstige tarieven lenen zonder risico voor Nederland.

14.57: Scholz: “EU moet op verstandige wijze Amerikaanse steun aan Oekraïne veiligstellen”

“We moeten kalm en wijs blijven om de Amerikaanse steun voor Oekraïne in de toekomst te verzekeren, aangezien het land voor zijn verdediging afhankelijk is van de VS”, aldus de Duitse bondskanselier.

Scholz zegt blij te zijn dat Zelensky openstaat voor een staakt-het-vuren om vreedzame ontwikkelingen mogelijk te maken. “Het doel is Oekraïne economisch te versterken zodat het land, ondanks zijn kleine economie, een sterk leger kan opbouwen voor zelfverdediging. Veiligheidsgaranties moeten hierbij worden ontwikkeld. Tegelijkertijd moet Europa blijven werken aan het versterken van zijn eigen veiligheid’’.

14.37 Trump wil de vluchtelingenstatus van 240.000 Oekraïners intrekken

Terwijl Zelensky in Brussel is om de banden met Europa verder te versterken, lijkt Washington een nieuwe stap te zetten om zich van Oekraïne te distantiëren. De regering-Trump is van plan de tijdelijke juridische status van ongeveer 240.000 gevluchte Oekraïners in de VS in te trekken, meldt Reuters op basis van informatie van een Trump-functionaris en drie anonieme bronnen.

De maatregel, die mogelijk al in april van kracht wordt, is de volgende stap in een grote ommekeer in de steun die Oekraïners onder het Biden-bestuur ontvingen. Deze beslissing maakt deel uit van een groter plan van de Trump-regering om de status van meer dan 1,8 miljoen migranten, die onder de tijdelijke humanitaire programma’s van Biden in de VS zijn gekomen, in te trekken. Het Witte Huis en de Oekraïense ambassade hebben nog niet gereageerd op verzoeken om commentaar.

13.57: Costa en Von der Leyen: “Oekraïne is deel van Europa en een toekomstige lidstaat”

Oekraïne is onderdeel van de Europese familie en een toekomstige lidstaat, dat is de duidelijke boodschap van Raadsvoorzitter António Costa en Commissievoorzitter Ursula von der Leyen tijdens de top.

Costa begon met het uitspreken van zijn goedkeuring over het “ReArm Europe”-plan van Von der Leyen, waarmee tot 800 miljard euro extra in defensie geïnvesteerd kan worden, maar richtte zich al snel tot Zelensky.

“Wij staan sinds dag één aan uw zijde, wij blijven aan uw zijde, en we zullen u blijven steunen, ook in de toekomstige vredesonderhandelingen, wanneer het juiste moment daar is. En, het allerbelangrijkste, in de toekomst als lidstaat van de Europese Unie.”

Von der Leyen onderschreef deze boodschap en voegde eraan toe dat “buitengewone tijden om buitengewone maatregelen vragen” en pleitte voor “vrede door kracht”. Oekraïne militair en financieel blijven steunen is volgens haar absoluut noodzakelijk voor Europa. “Oekraïne is namelijk deel van de Europese familie.”

13.15: Politici, diplomaten en militairen komen met eigen plannen

Terwijl EU-leiders werken aan de herbewapening van Europa, publiceren 73 Europarlementariërs, nationale politici, diplomaten en hooggeplaatste militairen uit Europa, de Verenigde Staten en Canada een eigen plan om Oekraïne militair te steunen en de veiligheid van het land te waarborgen.

Volgens het plan, medeondertekend door de Volt-fractie in het Europees Parlement en de Tweede Kamer, kan een coalitie van NAVO-landen het luchtruim van West-Oekraïne verdedigen tegen Russische drone- en raketaanvallen. De ondertekenaars noemen het SkyShield. Een militaire macht van 120 gevechtsvliegtuigen met ondersteuning van tankvliegtuigen en personeel op NAVO-basissen buiten Oekraïne.

De NAVO-landen zouden met SkyShield een duidelijk signaal geven aan Rusland dat ze de verdediging van Oekraïne echt serieus nemen en tegelijkertijd kritieke infrastructuur zoals energienetwerken, wegen en bruggen in Oekraïne beschermen. Een gedurfd voorstel, want tot nu toe hebben weinig westerse beleidsmakers hun vingers durven branden aan plannen die de directe confrontatie opzoeken met Russische militairen.

12.59: Tusk wil EU-leiders oproepen om oostelijke flank te versterken

De Poolse premier Donald Tusk ziet voor de Europese top geen reden om optimistisch te zijn, maar is er wel van dat overtuigd dat Europa de uitdagingen begrijpt.

Hij benadrukt dat er “geen twijfel over bestaat” dat de nieuwe houding van de Amerikaanse regering ten aanzien van Oekraïne, evenals de wapenwedloop die door Rusland is gestart, nieuwe uitdagingen met zich meebrengt. “Europa moet deze wapenwedloop winnen,” voegde hij eraan toe.

Dit betekent volgens Tusk niet dat Europa moet breken met Amerika: “Het in stand houden van de NAVO en de alliantie met de Verenigde Staten moet onze absolute prioriteit zijn”, benadrukte hij.

Daarnaast gaf Tusk aan dat hij zijn collega-EU-leiders wil oproepen om de oostelijke flank te versterken door meer troepen aan de grens met Rusland te stationeren.

12.50: Litouwen geeft richtdatum voor EU-lidmaatschap Oekraïne

De Litouwse president Gitanas Nausėda valt bij aankomst op de Europese top met de deur in huis: de EU moet met een richtdatum komen voor het EU-lidmaatschap van Oekraïne. Hij stelt 1 januari 2030 voor. Wel benadrukt Nausėda dat deze datum niet juridisch bindend moet zijn, maar eerder een politiek signaal om een duidelijke boodschap te sturen naar Oekraïne. “Ze hebben onze steun nodig: militair, financieel en politiek,” benadrukte hij.

12.30 Zelenski arriveert

Vanmorgen ging de Oekraïense president Zelensky al op de koffie bij de Belgische premier Bart De Wever, want er moest nog gepraat worden over in België gestalde Russische tegoeden. Niet veel later werd Zelenski ontvangen in het Raadsgebouw aan het Schumanplein door de voorzitter van de Europese Raad António Costa en Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Het ging er gemoedelijk aan toe: ze schudden de handen en leken als oude vrienden bij te kletsen.

Het bijna gezellige ontvangst staat, misschien met opzet, in schril contrast met Zelensky’s bezoek aan de Verenigde Staten. Daar belandde hij vorige week in een live uitgezonden ruzie met Amerikaanse president Donald Trump en zijn vicepresident JD Vance. Zelensky gedroeg zich ‘onrespectvol’, stelde Trump en Vance vroeg Zelenski of hij de VS überhaupt al eens bedankt had voor de hulp. Voor de duidelijkheid: volgens de Economic Times heeft Zelenski de VS minimaal 33 keer publiekelijk bedankt voor de steun.

Zelensky bedankt ook de EU voor de zekerheid wanneer hij de pers aanspreekt. Volgens Zelensky heeft de steun die Europese leiders hem en Oekraïne na de ruzie met Trump hebben gegeven een blijvende indruk gemaakt op Oekraïense burgers en militairen. “Jullie hebben laten zien dat wij er niet alleen voor staan.”

12.15 44 rode pumps

Op het plein achter het gebouw waar de Europese leiders vergaderen staan 44 rode pumps opgesteld. De Nederlandse Yesim Candan heeft het Jean Reysplein uitgekozen om aandacht te vragen voor geweld tegen vrouwen. Komende zaterdag is het Internationale Vrouwendag. Elke schoen staat voor een vrouw die slachtoffer is geworden van mishandeling door een man. Ze noemt het een steunbetuiging, maar tevens een signaal dat feminicide in 2025 nog steeds actueel is.

Ze organiseerde vorig jaar op de Dam in Amsterdam een tentoonstelling en nu dus in Brussel. Onder andere GroenLinks-PvdA-Europarlementariër kwam langs om steun te betuigen. “Mijn grootste wens is om met het Europees Parlement in gesprek te komen. Ik zou het liefst, al is het maar twee minuten, in het Parlement vertellen wat de gevolgen zijn van feminicide.”

Candan hoopt dat zaterdag, als het vrouwendag is, iedereen een paar rode schoenen draagt uit solidariteit met de slachtoffers.

11.50: Orbán zet zaak op scherp

Nog voordat de top is begonnen, zet Viktor Orbán de zaak op scherp. Jij had gisteravond een ontmoeting met de Franse president Macron om te kijken of ze het eens konden worden over de financiële steun aan Oekraïne.

Maar vanochtend plaatste Orbán een tweet op X dat hij eerst de huidige en vervolgens de toekomstige president van Frankrijk had gesproken. Hij staat pontificaal op de foto met Marine Le Pen. De leider van de christendemocraten Manfred Weber is het ondertussen helemaal zat. Tegen journalisten zei hij het helemaal gehad te hebben met Orbán.

11.22 “Europa moet af van fossiele brandstoffen”, zegt Frans Timmermans

Ook leden van de PES-partij, de Europese politieke partij die sociaaldemocratische en progressieve partijen verenigt, komen voor de start van de officiële top bijeen om te spreken over Oekraïne en de Europese defensie.

Ook Frans Timmermans, partijleider van PvdA/GroenLinks, is van de partij. Bij aankomst legde hij echter de nadruk op het belang van energieonafhankelijkheid. Timmermans benadrukt dat Europa hierin kan leren van China, dat grote stappen zet. Europa moet snel afstappen van fossiele brandstoffen. Hoe langer Europa hiermee wacht, hoe groter de nadelige gevolgen op de lange termijn, aldus Timmermans.

10.38 uur: christendemocraten ontmoeten elkaar in Sofitel

Nog even en de EU-regeringsleiders zitten rond de vergadertafel, maar eerst bespreken ze de dag nog even met hun politieke families. De christendemocraten (EVP) zitten voorlopig samen in het Sofitel, de vaste plek. Uit Nederland is CDA-kamerlid Henri Bontenbal erbij. Samen met oud-CDA-Europarlementariër Esther de Lange.

Ook opvallend is de winnaar van de Duitse verkiezingen Friedrich Merz van CDU/CSU. Merz zal waarschijnlijk de nieuwe Duitse regering gaan leiden. Bij de echte top kan hij echter nog niet aansluiten. Olaf Schulz van de SPD is nog steeds bondskanselier en vertegenwoordigt Duitsland mogelijk voor de laatste keer in Brussel.

Merz heeft de afgelopen maanden flink naam gemaakt met zijn defensieplannen. De waarschijnlijke toekomstige bondskanselier wil miljarden besteden aan de Duitse strijdkrachten en is erg uitgesproken over militaire steun aan Oekraïne. Zo wil hij langeafstandsraketten aan Oekraïne leveren, wat Scholz eerder weigerde.

9.59 uur: EU-ambassadeurs bij elkaar

De EU-ambassadeurs komen zo dadelijk vlak voor het begin van de top bij elkaar. Ze onderhandelen over de slotconclusies die de leiders later vandaag moeten goedkeuren. Vooral Hongarije heeft op dit moment moeite om meer financiële hulp aan Oekraïne te geven. Ze willen de vredesinitiatieven van de Amerikaanse president Trump afwachten.

9.15 uur: van taboe naar noodzakelijk: EU-leiders vergaderen over herbewapening Europa

Europese staatshoofden en regeringsleiders hebben veel te bespreken. In een onzekere wereld waarin Europa klem zit tussen Rusland, China en sinds kort zelfs de VS moet de EU beter voor zichzelf gaan zorgen. Europese legers moeten groter en sterker worden, want op steun uit de VS hoeft Europa sinds de aanstelling van president Trump niet meer te rekenen, vrezen ze.

Een speciale top dus vandaag in Brussel met veel op de agenda. Steun voor Oekraïne bijvoorbeeld, die moet onverminderd doorgaan, vinden bijna alle EU-landen. Alleen Hongarije en Slowakije liggen nog dwars. En op de agenda natuurlijk de vraag hoe EU-landen hun krijgsmachten kunnen versterken, hoeveel dat kost en wat Europa ervoor over heeft. Lees deze voorbeschouwing van Yves Lacroix.