De euro: hij is lekker handig op vakantie en vooral goed voor de handel. Maar zo’n gemeenschappelijke munt heeft ook een keerzijde: wanneer één euroland in financieel woelig water terechtkomt, kan hij zijn muntgenoten mee kopje onder doen gaan. Vandaar dat er strenge Europese regels zijn die stellen hoe groot de staatsschuld en het begrotingstekort mag zijn.

Maar die regels gaat Brussel nu in een nieuw jasje steken. Na de coronacrisis en de energiecrisis zijn de schatkisten van lidstaten zodanig uitgeput dat het niet meer realistisch lijkt om ze meteen tot begrotingsdiscipline te dwingen. Dat zou immers voor erg pijnlijke besparen zorgen en het onmogelijk maken om nog investeringen te doen in de toekomst.

De hoofdgedachte is om met begrotingsregels te komen die meer op maat zijn en rekening houden met de economische problemen van een lidstaat. Omdat de lidstaten volgende week een soort ‘kladconclusie’ over de nieuwe regels aannemen, gaat minister Kaag in gesprek met de Tweede Kamer.

Te soepel?

Zo is CDA-Kamerlid Evert Jan Slootweg een beetje ongerust over het feit dat lidstaten zeven jaar de tijd zouden krijgen om hun begroting op orde te brengen: “Is dat niet te lang alvorens ze daadwerkelijk vooruitgang moeten tonen?”

Kaag reageert dat die zeven jaar niet betekent dat lidstaten “zes jaar en zes maanden de tijd hebben” voordat ze in actie kunnen schieten. “Binnen de aanpassingsperiode van zeven jaar moeten lidstaten geloofwaardige inspanningen leveren waardoor hun staatsschuld binnen tien jaar voldoende is gedoeld.” Volgens Kaag kunnen die inspanningen voor een land met een hoge schuld enkel geloofwaardig zijn wanneer ze dan al hun begrotingstekort beginnen weg te werken.

“Als dit zo gaat werken, zou dat best wel een doorbraak zijn”, voegt de minister daaraan toe. Volgens Kaag zouden de nieuwe begrotingsregels lidstaten meer keuzevrijheid bieden in het aanpakken van hun financiële problemen. Kaag: “Tegelijkertijd zijn de regels in de praktijk best wel streng.”

Het Nederlands kabinet is daarbij van mening dat de Europese Commissie ook al tijdens die aanpassingsperiode moet kunnen zorgen dat lidstaten voldoende doen. Maar dat belooft nog wel een punt van discussie te worden onder de lidstaten. Het zou al wel duidelijk zijn dat, net zoals bij de oude begrotingsregels, lidstaten toegang tot de Europese fondsen kunnen verliezen wanneer ze de begrotingsregels schenden.

Te streng?

Onafhankelijk Kamerlid Nilüfer Gündoğan maakt zich dan weer zorgen zorgen dat als lidstaten meer begrotingsdiscipline moeten opleggen dit ten koste gaat van investeringen in de toekomst: “Ik voel de druk om al grote uitdagingen van de 21e eeuw goed op te lossen.” Ze vraagt zich daarom af hoe we dat combineren met schuldafbouw.

Kaag moet eerlijkheidshalve bekennen dat ze niet met volledige zekerheid kan zeggen dat daar een goede balans in gevonden wordt: “Het zijn natuurlijk de lidstaten zelf die hier invulling aan geven. En dat maakt dit een ingewikkelde discussie.” Wel wijst de minister erop dat er al een heleboel EU-fondsen zijn, zoals het coronaherstelfonds, die voor investeringen in de toekomst moeten zorgen.

In de tussentijd

Gisteren liet de Europese Commissie weten dat de oude begrotingsregels niet opnieuw van kracht zullen gaan in 2024. Vanwege de coronacrisis en de energiecrisis waren die tijdelijk opgeschort om lidstaten wat financiële ademruimte te geven. Het Nederlands kabinet ziet echter niet in waarom de oude regels in afwachting tot de nieuwe niet weer ingesteld kunnen worden. “Zo zouden de eerste stappen voor schuldafbouw al gezet kunnen worden”, aldus Kaag.

Op de hoogte blijven van de laatste Nederlandse en Europese ontwikkelingen op het gebied van financiën & economie? Abonneer je op onze wekelijkse nieuwsbrief