Kunstmatig de genen van planten naar onze wensen beïnvloeden: in Europa vinden we het maar eng. Terwijl de Amerikaan er weinig moeite mee heeft dat zijn bord vol ligt met genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s), is dit in de Europese Unie bijna volledig verboden. De voornaamste reden: veel van de technieken zijn nog relatief jong. Over de langetermijngevolgen voor de volksgezondheid en het milieu bestaat dus nog onzekerheid.

Maar spelen met de genen van planten heeft ook voordelen. Zo benadrukt de Nederlandse overheid dat we op deze manier planten weerbaarder kunnen maken tegen ziektes en droogte. En dat helpt dan weer om voedseltekorten tegen te gaan. Nu Brussel steeds meer af wil van schadelijke pesticiden, zou het ook mooi meegenomen zijn als we planten ook beter kunnen beschermen tegen ongedierte via genetische modificatie.

Grijze zone

Juist omdat genetisch modificeren voordelen heeft, bestaat er nogal wat discussie over technieken die zich in de zone bevinden tussen wat wel en niet als ‘genetisch modificeren’ wordt beschouwd. De definitie van ‘genetische modificeren’ is immers erg rekbaar: planten selectief kweken op positieve eigenschappen, doet de mens al duizenden jaren. Dat vinden we natuurlijk geen probleem, ook al is dit ook een van de technieken om de genen van planten in ons voordeel te beïnvloeden. 

Wat zich duidelijk in de grijze zone bevindt, is de zogeheten ‘willekeurige mutagenesetechniek’. Daarbij voegt men een externe stof toe aan een plant. Die stof verhoogt de snelheid van genmutaties, die van nature in de plantencellen plaatsvinden. Toen Brussel net na de eeuwwisseling het merendeel van genetische gemodificeerde organismen verbood, kreeg deze willekeurige mutagenesetechniek een vrijstelling. De langetermijngevolgen hiervan waren immers al goed in kaart gebracht. 

In vitro

Maar de wetenschap staat niet stil: ook de willekeurige mutagenesetechniek kwamen in de tussentijd in een stroomversnelling terecht. Waar de externe stof vroeger aan de volledig plant werd toegediend, is het nu ook mogelijk om de stof toe te dienen aan een afgezonderde plantencel. Vervolgens laat men de plant kunstmatig groeien. Een goede vergelijking voor deze in vitro-techniek is het uitwendig bevruchten van een eicel met zaadcellen, een oplossing voor koppels die niet op natuurlijke wijze zwanger kunnen worden.

Omdat de belangrijkste Europese regels over genetisch gemodificeerde organismen al van 2001 dateren, was het lang niet duidelijk of deze nieuwe in vitro-mutagenesetechniek ook onder de vrijstelling zou vallen die voor de oudere willekeurige mutagenesetechnieken geldt. Vandaag heeft het Europees Hof echter geoordeeld dat ook deze nieuwe willekeurige mutagenesetechniek is toegestaan, wanneer ze voor genaanpassingen zorgen die de oude technieken ook teweeg zouden hebben gebracht.