De zogenaamde Russische schaduwvloot, bestaande uit oude, onverzekerde schepen die ondanks EU-sancties toch Russisch gas vervoeren, baart de EU grote zorgen. Deze illegale handel zorgt niet alleen voor inkomsten voor Rusland, maar vormt ook een dreigende milieuramp. Dit was voor Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy (D66/Renew) aanleiding om in het Europees Parlement een debat te voeren.
Eurocommissaris Didier Reynders (Justitie) vindt dat de EU een goede balans heeft gevonden tussen haar “eigen noodzaak” voor gas en het “tot stilstand brengen van de Russische oorlogsmachine”. Maar het Europees Parlement eist meer urgentie. Van GroenLinks-PvdA tot CDA dringen Europarlementariërs aan op strengere regels en betere handhaving. Een dreigende milieuramp moet voorkomen worden.
Het “Wilde Westen” van Europa
Door EU-sancties mag er al twee jaar geen Russische olie meer via zee naar de Europese Unie vervoerd worden. Om te voorkomen dat Poetin zijn gas tegen hogere prijzen in andere landen verkoopt om zo toch zijn oorlogskas te kunnen dekken, bestaat er sindsdien ook een prijsplafond voor Russisch gas. De EU en haar G7-partners zoals de VS en Groot-Brittannië, betalen niet meer dan 60 dollar per vat Russische olie.
Maar deze regels hebben niet hun gewenste effect. Rusland weet met behulp van een schaduwvloot haar gas toch nog grotendeels te verkopen. Deze schaduwvloot bestaat uit afgedankte schepen die vaak onverzekerd zijn en onder verschillende vlaggen varen, wat handhaving van de sancties bemoeilijkt. Instanties maken melding, maar niemand grijpt in. “Het lijkt soms wel het Wilde Westen”, roept Europarlementariër Tom Berendsen (CDA/EVP) daarop gefrustreerd uit.
Milieuramp op de loer
De Russische schaduwvloot levert naast geld voor Rusland ook een groots milieurisico op: de afgedankte schepen die de Russische olie vervoeren zijn vaak oud en niet verzekerd. “Het is niet een kwestie van óf zo’n ramp zich zal voltrekken, maar wanneer”, waarschuwt Europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy (D66/Renew). Omdat de schepen niet verzekerd zijn, zullen de kosten van zo’n ramp uiteindelijk voor de Europese belastingbetaler zijn, stelt hij.
Europarlementariër Thijs Reuten (GroenLinks-PvdA/Socialisten en Democraten) spoort de Europese Commissie verder aan. “Waar blijven de maatregelen om deze schepen van zee te halen, als ze onze havens aandoen voor bevoorrading?” Wat hem betreft moeten lidstaten veel strenger optreden. “Sommige lidstaten leggen schepen aan de ketting voor een kleinigheid, waarom niet bij de varende rampen van Poetin?” Laat lidstaten handhaven op kleine dingen, zoals uitgeschakelde signalering, overschilderen, of overpompen, stelt hij voor. “Laat ze maar klagen als we ze van de zee halen. We moeten Poetin te slim af zijn, onze zeeën beschermen en alles doen om Oekraïne te steunen.”
Gedeelde verantwoordelijkheid
Ook Berendsen stipt aan dat niet iedereen zich even streng houdt aan de Europese sancties op Russisch gas. Een recent onderzoek van NRC wees uit dat het voor tankers uit deze schaduwvloot soms nog steeds mogelijk is om in Nederlandse havens te tanken. Bedrijven schuiven het af op het feit dat het lastig is om te achterhalen wie de eigenaar van zo’n schip is. Maar dat vindt Berendsen onacceptabel. “Bij twijfel trek je aan de bel en ga je niet voor het snelle geld over de rug van Oekraïense burgerslachtoffers.” Als de EU de Russische oorlogskas echt pijn wil doen, stelt hij, moet iedereen z’n verantwoordelijkheid nemen.
De Belgische Eurocommissaris voor Justitie, Didier Reynders, heeft tijdens het debat geluisterd naar de kritiek van het Parlement. Hij wil de bestaande EU-sancties bundelen met het maritieme veiligheidsbeleid van de Commissie, om zo te zorgen dat het volledige potentieel van het beleid kan worden behaald. Maar ook hij verdeelt de verantwoordelijkheid. “De lidstaten moeten ook hun duit in het zakje doen.”
Wat betekent het EU-beleid op de oorlog in Oekraïne voor Nederland? Iedere twee weken krijg je een update van de ontwikkelingen. Abonneer je hier.