De Europese Commissie wil de handelsvoordelen voor Israël schrappen en nieuwe sancties invoeren. Israëlische producten zouden voortaan dezelfde invoerheffing moeten betalen als goederen uit landen zonder EU-handelsakkoord. Daarnaast wil de Commissie extremistische Israëlische ministers en gewelddadige kolonisten op de sanctielijst plaatsen.

Met de voorstellen wil de Commissie de druk op de Israëlische regering opvoeren. Ze komen er na maanden van Europese terughoudendheid. Een meerderheid van het Europees Parlement vroeg al langer om actie, maar de lidstaten konden het tot nu toe onderling niet eens worden. Ook nu moeten zij beslissen: voor de handelsmaatregelen is een meerderheid nodig, voor de sancties unanimiteit.

Maatregelen

Het voorstel volgt op een beoordeling waarin de Europese Commissie concludeert dat Israël artikel 2 van de associatieovereenkomst schendt. Dat artikel schrijft voor dat samenwerking gebaseerd moet zijn op respect voor mensenrechten en democratische beginselen. De verslechterende humanitaire situatie in Gaza, de blokkade van hulp en de uitbreiding van nederzettingen worden als redenen genoemd. Daarnaast wil de Commissie de financiële steun aan Israël opschorten: jaarlijks 6 miljoen euro tot 2027 en nog eens 14 miljoen euro aan samenwerkingsprojecten. Uitzonderingen gelden voor steun aan maatschappelijke organisaties en aan Yad Vashem, het Holocaustherinneringscentrum.

Verder ligt er een nieuw sanctiepakket klaar. Tien leden van Hamas worden toegevoegd aan de Europese sanctielijst. Ook wil de Commissie extremistische Israëlische ministers en gewelddadige kolonisten opnemen in het zogeheten EU-mensenrechtensanctieregime: onder meer een inreisverbod en het bevriezen van tegoeden in de EU.

Kritiek

Volgens SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen neemt de Europese Commissie een verkeerde afslag met de sanctievoorstellen. “Dit houdt Hamas alleen maar langer in het zadel, brengt vrede niet dichterbij en doet geen recht aan de harde realiteit dat Israël een wrede terreurorganisatie moet bestrijden.” Ruissen spreekt ook wel van een “boycot-virus”. Toch is er in het Europees Parlement wel een meerderheid voor maatregelen. Die nam eerder al een resolutie aan waarin de Commissie werd opgeroepen om met sancties te komen. De resolutie kreeg brede steun, onder meer van GroenLinks-PvdA. Europarlementariër Thijs Reuten noemde het een goede resolutie, maar vond dat het Parlement eerder had moeten ingrijpen. Ook NSC-Europarlementariër Dirk Gotink stelt dat “na twee jaar oorlog in Gaza het dieptepunt bereikt is.”

Voor de handelsmaatregelen van de Europese Commissie is een meerderheid van de EU-landen nodig. De sancties vergen unanieme instemming. EU-buitenlandchef Kaja Kallas zegt dat de lidstaten verdeeld zijn over de sancties, maar dat de publieke opinie kantelt. “Steeds meer mensen willen een eind aan het lijden”, zegt zij. “De lidstaten zijn nu aan zet.”

Caspar-proposal

In de aanloop naar het huidige voorstel speelde voormalig minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) een belangrijke rol. Hij wist als een van de eersten de patstelling tussen de EU-landen te doorbreken en verzamelde voldoende steun voor een onderzoek naar de vraag of Israël de voorwaarden uit het associatieverdrag naleeft. Dat staat bekend als het Caspar-proposal.

Het demissionaire kabinet pleit inmiddels zelf voor hardere maatregelen. Nederland wil het handelsdeel van het associatieverdrag met Israël bevriezen, een importverbod op producten uit illegale nederzettingen en een gedeeltelijke opschorting van deelname aan het onderzoeksprogramma Horizon Europe. Als dat niet lukt op EU-niveau, overweegt het kabinet nationale stappen.

Het kabinet neemt overigens de conclusie van de VN-commissie dat Israël genocide pleegt in Gaza niet over. Volgens minister van Buitenlandse Zaken David van Weel is Nederland terughoudend met het gebruik van die term; het oordeel daarover ligt volgens hem bij het Internationaal Gerechtshof.

Dit artikel verscheen vanochtend in onze nieuwsbrief De Dagvangst. Abonneer je nu en blijf op de hoogte van Europese sancties, Nederlandse standpunten en hoe Den Haag reageert op het beleid uit Brussel. Elke ochtend praat hoofdredacteur Bert van Slooten je bij over het laatste Europese nieuws — zoals de maatregelen tegen Israël, en wat die zeggen over de rol van Nederland binnen de EU.