Het is heel gemakkelijk om mij thuis te voelen in Denemarken. Veel gaat hetzelfde als in Nederland, maar het zijn de details van mijn gewoontes die anders aanvoelen. Zo eet ik hier nog steeds brood tussen de middag, maar dan wel roggebrood; ga ik op de fiets naar mijn werk, volgens Deense gewoonte eigenlijk met helm, maar daaraan kan ik mij niet toegeven, en is het eten hier iets zouter dan ik zou willen.

Wat ook elke vier jaar een gewoonte is, zijn de gemeenteraadsverkiezingen, en afgelopen week mocht ik voor het eerst stemmen in Denemarken. Hier mogen, net zoals in Nederland, inwoners zonder lokale nationaliteit meestemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. En dus zat ik mij in te lezen in alle lokale kwesties van de gemeente Esbjerg.

De gemeenteraadsverkiezingen waren groots dit jaar. Op bijna elke lantaarnpaal hing wel een poster en wie de nieuwe burgemeester moest worden. Hier, anders dan in Nederland, levert de grootste partij of coalitie de burgemeester. Deze gemeenteraadsverkiezingen waren een goede graadmeter voor de stemming in het land. De Deense premier moet namelijk binnen een jaar landelijke verkiezingen uitschrijven en dus liep ook de nationale politiek zich warm.

Rode hotdogs

Ondertussen was ik mij op die dinsdag nog steeds druk aan het inlezen. Wat moest ik vinden van de lokale kinderopvang? En was ik voor of tegen het inzetten van robotstofzuigers in de ouderenzorg? Het waren onderwerpen die enorm lokaal waren, maar als je naar het nieuws keek, leek het net alsof de parlementsverkiezingen al bezig waren. Het parlement had het zelfs bewust minder druk die weken, speciaal om campagne te voeren.

En zo stond de Deense premier, Mette Frederiksen, op verkiezingsdag in een hotdogkraam om de befaamde Deense rode hotdogs uit te delen aan kiezers die hopelijk sociaaldemocratisch rood zouden stemmen.

Maar na de uitslag was het voor Frederiksen tijd voor zelfreflectie. Denen braken met gewoonten en minder dan ooit werd er op de sociaaldemocratische partij gestemd. Een historische nederlaag met een daling die in het hele land zichtbaar was, en juist dat maakte het zo pijnlijk. De partij heeft nog maar drie burgemeesters over in de grote steden, en in veel traditioneel rode steden, zoals Kopenhagen, moest de partij de burgemeesterzetel aan een andere partij overdragen.

Het is een ongemakkelijke situatie voor Frederiksen. Op de uitslagenavond nam ze de schuld op zich. Veel Denen hebben het gehad met haar vanwege het nertsschandaal tijdens corona, maar ook de koers van haar strenge migratiebeleid. Journalisten vroegen of dit het moment zou zijn om de partij te verlaten. Dat niet. Maar op de achtergrond lopen wel gesprekken over welke koers het beste is richting de volgende verkiezingen.

Feest dankzij goede onderhandelingen

De grote winnaar van de avond was Venstre, een partij rechts van het midden. Weliswaar behaalde de partij de minste stemmen in 36 jaar, maar dankzij het burgemeestersspel leverde de partij uiteindelijk de meeste burgemeesters in het land: van 36 naar 40. En dus kon partijleider Troels Lund Poulsen, ondanks de magere uitslag, feestvieren, mede dankzij handig onderhandelen.

Het was in ieder geval een avond vol ‘chaos’, zoals Deense kranten het omschreven. Niets liep zoals voorspeld en de uitslagen zetten de komende landelijke verkiezingen in een ander licht. Mette Frederiksen zal nog even wachten met op de verkiezingsknop drukken. In Denemarken bepaalt de premier zelf wanneer er nieuwe verkiezingen komen: binnen de maximale termijn van vier jaar kan zij op ieder moment het parlement laten ontbinden, waarna binnen drie weken wordt gestemd.

Coalitiepartner Troels Lund Poulsen van Venstre lijkt klaar voor nog een overwinningsfeest, maar hij loopt op dun ijs als hij om verkiezingen vraagt terwijl hij het land bestuurt.

Onwennig

Mijn stem heeft in ieder geval weinig invloed gehad op deze uitslag. Ik liep voor het eerst een Deens stemhokje in, met gordijn, en een rode pen lag klaar. Uit Nederlandse gewoonte kleurde ik het rondje helemaal in, precies zoals ik gewend ben. Zij het niet dat het hier, hoezeer het er ook op lijkt, niet is toegestaan. Je moet een kruis of een vinkje zetten. En zo was mijn eerste Deense stem waarschijnlijk ongeldig verklaard. Nieuwe gewoontes zijn eerst nog wat onwennig.