Het struikelblok voor het kabinet is de voorziene stijging van de Nederlandse afdrachten aan de EU. Die stijging past niet binnen het Hoofdlijnenakkoord. Er dreigt een gat van zo’n 5 miljard euro per jaar. Dat komt door:

• Hogere EU-uitgaven: maximaal 1,2 miljard euro, waarvan maximaal 0,9 miljard bestemd is voor steun aan Oekraïne;
• Afschaffing van de korting op de bni-afdracht (2 miljard euro) en verlaging van de vergoeding voor het innen van invoerheffingen (0,5 miljard euro);
• De besparingsopgave uit het Hoofdlijnenakkoord van 1,6 miljard euro.

Inmiddels nadert het Hoofdlijnenakkoord zijn houdbaarheidsdatum. Die jaarlijkse besparing van 1,6 miljard euro was al illusoir en kan binnenkort worden vergeten. Nederland zal zich waarschijnlijk sterk maken voor het behoud van de afdrachtkorting. Maar dat kan botsen met de inzet voor een toekomstgerichte EU-begroting – zeker als Nederland ook, zoals uit de kabinetsappreciatie blijkt, meer landbouwsteun wil ontvangen.

Eigen middelen

De invoering van nieuwe typen ‘eigen middelen’ (nieuwe EU-belastingen), zoals de Commissie voorstelt, kan enig soelaas bieden. Als deze nieuwe heffingen extra inkomsten opleveren voor de EU-begroting, kunnen de nationale afdrachten op basis van de bni-sleutel dalen. Daar ziet het kabinet wel brood in, mits Nederland daardoor per saldo minder gaat betalen aan de EU.

Dat lijkt het geval bij de opbrengsten uit het emissiehandelssysteem (ETS) en de Europese CO2-grensbelasting (CBAM). Onderzoek moet uitwijzen of dat ook geldt voor voorgestelde heffingen op niet-ingezameld elektrisch en elektronisch afval en op tabak. Het voorstel van de Commissie om bij grote ondernemingen een heffing op de omzet te leggen, wijst het kabinet zonder meer af.

Gemeenschappelijke leningen

En dan is er nog de kwestie van gemeenschappelijke leningen – de zogeheten ‘eurobonds’ (gezamenlijke leningen van EU-landen). Het kabinet is tegen het voorgestelde generieke instrument van gezamenlijke leningen voor crisissituaties. Pas als de nood aan de man is, kan besloten worden tot de inzet van eurobonds, zoals eerder bij het Coronaherstelfonds. Voor financiering van leningen aan Oekraïne en macro-economische bijstand aan derde landen wil Nederland wel meewerken aan gezamenlijke leningen.

Onderhandelingen beginnen

De onderhandelingen tussen de lidstaten gaan nu beginnen. Traditioneel zijn er drie kampen: de vrienden van de landbouw, van de cohesie en van de zuinigheid. Het plaatje laat de verdeling zien zoals die in 2012 was.

Drie traditionele ‘begrotings-kampen’ in Europa

Vormt zich nu, twee MFK’s later, een vierde kamp? Een kamp dat inzet op innovatie en veiligheid, rond Denemarken, Zweden en Finland? Sluiten de vrienden van ‘better spending’ zich daarbij aan? Of blijven er landen die koste wat kost vasthouden aan een sobere EU-begroting?