Twee maanden geleden zorgden de voorstellen van de Europese Commissie voor het nieuwe meerjarig financieel kader (MFK) in Haagse kringen voor ophef. Schande werd gesproken van een bijna verdubbeling van de EU-begroting.
De onlangs verschenen kabinetsappreciatie van de voorstellen brengt nuchterheid terug in het debat. Het kabinet onderkent dat het uitgavenplafond (in vastleggingen) van het voorgestelde MFK, uitgedrukt in procent van het nationaal inkomen van de EU, met 1,15 procent maar iets hoger is dan in het lopende MFK (1,12 procent). Het nieuwe uitgavenplafond wordt overigens nog wat verhoogd tot 1,26 procent door aflossingen en rentebetalingen voor het Herstelfonds. Maar inclusief de uitgaven van het Herstelfonds komt het uitgavenplafond in de lopende periode uit op 1,52 procent. De stijging van de EU-uitgaven blijkt dus betrekkelijk.
Het kabinet wil de begroting sterk moderniseren door de EU-uitgaven beter te richten op actuele prioriteiten. Op dat vlak heeft het voorstel van de Commissie veel te bieden. De tabel laat zien dat het aandeel van de landbouw- en cohesie-uitgaven (pijler 1) flink daalt, vooral ten gunste van de interne markt, innovatie, energietransitie en defensie-industrie (pijler 2). Tegelijkertijd komt er ruimte voor de schuldendienst van het Herstelfonds.
Verschuiving van uitgaven in het Meerjarig Financieel Kader
| Pijler in EU-begroting | 2021-2027 | 2028-2034 |
| NRPPs (cohesie en landbouw) | 66% | 45% |
| Concurrentievermogen, welvaart en veiligheid | 17% | 30% |
| Global Europe (extern beleid, Oekraïne) | 9% | 11% |
| Administratie | 7% | 6% |
| Aflossing en rentebetalingen leningen Herstelfonds NGEU | 1% | 8% |
Het kabinet ziet door die verschuiving veel pluspunten in de voorstellen van de Commissie, zoals: meer focus op strategische prioriteiten, voortzetting van de steun aan Oekraïne, het bundelen van fondsen en programma’s in één Europees concurrentievermogenfonds, het instellen van de Nationale en Regionale Partnerschapsprogramma’s (NRRPs) die lidstaten ruimte geven voor eigen keuzes bij landbouw- en cohesiesteun, en het versterken van de rechtsstaatconditionaliteit.
Struikelblok
Het struikelblok voor het kabinet is de voorziene stijging van de Nederlandse afdrachten aan de EU. Die past niet bij het hoofdlijnenakkoord. Er dreigt een gat van zo’n 5 miljard euro per jaar. Dat komt door:
- Hogere EU-uitgaven: maximaal 1,2 miljard euro, waarvan maximaal 0,9 miljard voor steun aan Oekraïne;
- De voorgestelde afschaffing van de korting op de bni-afdracht (2 miljard euro) plus verlaging van de vergoeding voor inning van invoerheffingen (0,5 miljard euro);
- De besparingsopgave uit het Hoofdlijnenakkoord van 1,6 miljard euro.
Nu nadert het hoofdlijnenakkoord zijn houdbaarheidsdatum. Die bezuinigingsopgave was al illusoir en kan binnenkort worden vergeten. Nederland gaat zich waarschijnlijk sterk maken voor behoud van de afdrachtkorting. Dat kan botsen met de inzet voor een toekomstgerichte EU-begroting, zeker als ons land ook nog – zoals de kabinetsappreciatie aangeeft – meer landbouwsteun wil krijgen.
