De Roemeense president Klaus Iohannis daagt de Nederlandse premier Mark Rutte uit in de strijd om de nieuwe NAVO-leider te worden. Denkt hij serieus kans te maken, of is het vooral de bedoeling om een debat op gang te brengen over het gebrek aan aandacht voor Oost-Europa? Komt er nog een konijn uit de hoge hoed?

Iohannis staat niet alleen. De Poolse premier Donald Tusk klaagt ook over het feit dat de Europese Unie heel vaak synoniem is voor de oude mogendheden. Dit zijn de oude EEG (Nederland, België, Luxemburg, Italië, Duitsland en Frankrijk) en de Scandinavische landen. Het centrum van de politieke macht ligt niet alleen letterlijk in het westen (Brussel), maar ook figuurlijk, zo is de klacht.

Twee procent

Voor een deel gaat het ook om geld. De Midden en Oost-Europese landen vinden dat ze zich al jaren aan de NAVO-regels houden. Dit terwijl Nederland ook dit jaar weer niet aan de afgesproken tweeprocentsnorm voldoet (het bedrag van het bbp dat aan defensie moet worden uitgegeven).

De cijfers tussen Oost en West lopen flink uiteen. Waar Polen bijvoorbeeld 3.9 procent van het bbp aan defensie uitgeeft (en daarmee dus ruim aan de norm voldoet), ligt dit in Nederland op 1.7 procent. Roemenië zit op 2.4, Estland op 2.7, Litouwen op 2.5 en Letland op 2.2 procent.

Harde taal

Bovendien, zo is het verwijt, hebben ze Rutte zich nog nooit hard tegen Rusland horen uitspreken. Dat is niet helemaal correct, want juist Rutte sprak bijvoorbeeld tijdens de laatste Europese top ferm over steun aan Oekraïne. Ook zei hij dat Rusland de oorlog moet verliezen.

Maar hij is wel minder fel in zijn woordkeus dan onder andere de Estse premier (formeel geen kandidaat maar wel veel genoemd) Kaja Kallas. Zij staat zelfs op een sanctielijst van Rusland vanwege haar politieke daden. Volgens de Russen is ze verantwoordelijk voor het vernietigen van een groot aantal oorlogsmonumenten uit de Sovjettijd, ter nagedachtenis aan de bevrijding van het nazisme en fascisme.

Kallas is niet onder de indruk van het feit dat ze nu op een zwarte lijst staat. “Het Kremlin hoopt dat ze me het zwijgen kunnen opleggen, maar het tegenovergestelde gaat gebeuren. Ik zal blijven pleiten voor nog sterkere Europese defensie.”

Angst voor Trump

Verder speelt ook het ongenoegen dat het Westen de strijd tegen Rusland niet serieus genoeg neemt. De voormalige Oostbloklanden hebben het gevoel de kastanjes uit het vuur moeten halen. Er is namelijk altijd wel een land dat op de rem staat. Zo aarzelt Duitsland telkens bij het leveren van wapens, blijven de Franse betalingen achter en lijkt president Macron vooral aan de eigen defensie-industrie te denken, ondanks alle vriendelijke woorden voor Oekraïne.

En dan is er nog de angst voor een vrouw aan het roer. Vooral als Donald Trump wordt gekozen tot president van de Verenigde Staten. Trump kan niet goed met (sterke) vrouwen omgaan. Hij noemde de Britse premier een “dwaas en een ramp”. Angela Merkel kon hij niet uitstaan omdat “die vrouw alles belichaamt wat ik haat.” En dus is er een voorkeur voor een man, maar ook deze moet de (mogelijke) president met fluwelen handschoentjes benaderen.

Dutch hate

En dan is er ook nog de Nederlandse manier van politiek bedrijven. We zijn vaak nogal uitgesproken. Zo wilde Roemenië al heel lang lid van de Schengen-zone (vrij verkeer van personen en goederen) worden, maar dat werd door Nederland (en Oostenrijk) tegengehouden. Het land zou corrupt zijn, de controles zo lek als een mandje, waardoor onze veiligheid in gevaar zou komen. Pas na heel lang dralen, kreeg Roemenië (het land van tegenkandidaat Klaus Iohannis) groen licht.

Ook in een land als Hongarije staat Rutte er niet goed voor. Tijdens de begrotingsonderhandelingen een paar jaar geleden, blokkeerde Rutte extra geld voor Hongarije. Hierop gaf premier Orbán een dramatische persconferentie met als oneliner: “Why does the Dutch guy hate me so much?”

Hoe nu verder?

De verwachting is dat de komende maand knopen worden doorgehakt. De boodschap vanuit Oost-Europa is duidelijk, maar het signaal van de grote NAVO-landen (inclusief de Verenigde Staten) eveneens.

Dat er ondanks de uitgesproken voorkeur voor Rutte toch een kandidaat uit Roemenië z’n vinger opstak, is een teken dat er iets moet gebeuren. En dus moet er bij de verdeling van de andere banen (na de verkiezingen) deze zomer rekening worden gehouden met Iohannis, Kallas en de anderen.

Zo zou Kallas ook de nieuwe chef Buitenland kunnen worden (nu is dat Borrell uit Spanje), met een extra accent op defensie. Ze zou eveneens de nieuwe speciale Eurocommissaris voor defensie kunnen worden, die dan nauw gaat samenwerken met de NAVO. Voor die post wordt echter ook de huidige Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radek Sikorski genoemd.

Iohannis wordt verder genoemd als mogelijke nieuwe voorzitter van de Europese Raad (nu Charles Michel). Maar of de andere regeringsleiders zijn actie om secretaris-generaal van de NAVO te willen worden, waarderen, is maar zeer de vraag. Mochten de NAVO-landen er helemaal niet uitkomen, is Sikorski een goed alternatief om de nieuwe secretaris-generaal van het bondgenootschap te worden, zo wordt in Brussel gezegd.

Ook elke zondagochtend gratis de Europa nieuwsbrief vol geopolitieke analyses van onze hoofdredacteur Bert van Slooten (cartoon), hardnekkige geruchten en heel veel Europees nieuws gratis in je mail? Abonneer je hier. Geïnteresseerd in de NAVO? Lees dan ook onze defensienieuwsbrief. Klik hier om je in te schrijven.