Linksom of rechtsom: België moet door de pomp. Het land van premier Bart de Wever ligt nog dwars als het over het gebruik van Russische tegoeden gaat. De Europese Unie wil geld van Russische miljardairs dat bevroren is, gebruiken om Oekraïne financieel te ondersteunen. Maar de Belgen vrezen dat de greep in de kas zal leiden tot grote financiële en juridische gevolgen.

Tijdens de vorige Europese top hebben de regeringsleiders aan de Europese Commissie gevraagd om de plannen om het Russische geld te gebruiken op papier te zetten. Er ligt nu een wetsvoorstel om in totaal 90 miljard euro uit te trekken voor steun aan Oekraïne.

En de crux zit in het feit dat het wetsvoorstellen zijn geworden. Een wet kan worden aangenomen met een (gekwalificeerde) meerderheid. Dat betekent dat het veto van België niks waard is, tenzij het genoeg landen vindt om een en ander te blokkeren.

Formeel legt de Europese Commissie twee opties voor. De eerste: de 27 landen kunnen geld lenen op de financiële markten. Optie twee is om het geld dat in Brussel (langs de kleine ring) is gestald bij het bedrijf Euroclear te gebruiken. Bij die instelling staat ongeveer 185 miljard euro aan geblokkeerde tegoeden op de rekeningen.

Wordt er geluisterd naar België?

Deels. Premier De Wever had drie eisen gesteld tijdens de vorige top. Om te beginnen moesten ook andere landen waar Russisch geld op bevroren rekeningen staat over de brug komen. Ze moeten meedoen. En dat lijkt het geval.

Duitsland, Frankrijk, Zweden en Cyprus moeten volgens het voorstel van de Europese Commissie ook geld op tafel leggen, omdat in die landen ook rekeningen van rijke Russen zijn bevroren. De cijfers worden geheim gehouden. Waarschijnlijk staat het meeste geld in Frankrijk. De schattingen van het Duitse deel komen volgens persbureau DPA uit op ongeveer 3,5 miljard euro. Ze baseren dit op een verklaring eerder dit jaar van de Duitse regering. Het bedrag is wellicht aan de hoge kant, omdat de rekensom niet alleen over geld ging.

De tweede eis was dat het principe één voor allen, allen voor één zou worden gehanteerd. Oftewel: als België schadeclaims aan de broek zou krijgen (vanuit Rusland), dan moet het er niet alleen voor staan. Alle EU-landen moeten dan meebetalen als er boetes komen, of het geld in z’n geheel terugbetaald moet worden.

In het voorstel van de Europese Commissie staat dat elk land afzonderlijk afspraken maakt om België te helpen als er schadeclaims komen. Maar dat vindt België geen goed idee. Want het betekent veel overleg en er is geen zekerheid dat alle landen straks ook echt betalen. Die afspraken zijn namelijk alleen op papier. Het geld is niet meteen beschikbaar. België is bang dat het dan in de problemen komt: het moet misschien meteen betalen, terwijl andere landen pas later over de brug komen.

Tot slot zijn er zorgen dat de kosten die bij juridische procedures komen kijken. Die kunnen fors oplopen en vallen niet onder de garanties. Deze moeten door België zelf worden opgehoest.

De derde eis – of beter gezegd: bezwaar – ging over de stabiliteit van de financiële markten. De positie van de euro en de betrouwbaarheid van het hele systeem. Volgens het Belgische kabinet kunnen andere landen, zoals China, beslissen om hun tegoeden weg te halen uit Europa. China heeft namelijk ook veel geld bij Euroclear staan. Ook Euroclear zelf en de Europese Centrale Bank (ECB) zijn bang voor onrust en wantrouwen.

Andere geluiden

President Christine Lagarde noemt het een wel hele grote stap. Ondertussen begint met name de Duitse bondskanselier Friedrich Merz ongeduldig te worden. Hij wil dat de leiders tijdens de Europese top op 18 december een krachtig politiek signaal afgeven. België moet zich schikken. Volgens Merz ligt er nu een prima voorstel op tafel waar ook de Belgen mee uit de voeten kunnen.

De oplossing zou dus op 18 december bereikt moeten worden. Maar volgens oud-topdiplomaat Pieter de Gooyer is dat geen absolute deadline. “Er is nog geld tot eind februari. Dus er kan nog verder worden onderhandeld en het zou mij niet verbazen als er dan begin februari een extra top wordt gehouden”, zo zei hij deze week tijdens het Hardtalk Europa-debat.

Voor een heel andere kijk op de zaak. Lees hier wat een aantal Europese juristen er van vinden. Een beetje in het kader van ‘Het kan wél’.