Komend jaar slaat het effect van de hogere invoertarieven van de VS duidelijker in de handelscijfers neer, zo verwacht de wereldhandelsorganisatie WTO. Maar fundamenteler zijn de gevolgen voor het multilaterale wereldhandelssysteem. De 166 leden van de WTO – die goed zijn voor maar liefst 98 procent van de wereldhandel – hebben zich gebonden aan een set spelregels.

Regels

De VS houdt zich nadrukkelijk niet meer aan die regels om het handelsverkeer in goede banen te leiden:

• Wijzigingen in invoertarieven worden niet meer aan de WTO gemeld;
•  Het hanteren van verschillende tarieven op hetzelfde product, afhankelijk van het land van oorsprong, gaat in tegen het non-discriminatieprincipe van meest begunstigde natie (MFN);
• De VS heeft invoertarieven verhoogd tot boven de eerder afgesproken maxima;
• De VS wil zich niet onderwerpen aan het geschillenmechanisme van de WTO.

De deals die Trump sluit worden eenzijdig opgelegd, volgens het ‘slikken of stikken’-model en zijn tot nu toe niet in formele overeenkomsten vastgelegd. 

Schadebeperking

Dit jaar zijn de handelspartners van de VS – ook de EU – vooral bezig geweest met schadebeperking. Maar wat gaan de overige 165 leden van de WTO de komende tijd doen om de organisatie en de gemeenschappelijke spelregels voor het resterende driekwart van de wereldhandel overeind te houden? Welke rol neemt de EU daarbij op zich?

De EU stelt te hechten aan het behoud van een fair en voorspelbaar handelssysteem op basis van gemeenschappelijke regels. En zij wil terug naar een volledig functionerend stelsel van dispuutbeslechting. Maar welke initiatieven gaat de EU, samen met gelijkgezinden, nemen om de WTO daadwerkelijk te moderniseren en te versterken? Dat blijft nog onduidelijk.

Op zoek naar alternatieven

Wel investeert de EU flink in bilaterale handelsovereenkomsten. Inmiddels heeft zij er 44 gesloten, met in totaal 76 preferente handelspartners. En er zitten nog akkoorden in de pijplijn: met Indonesië, Mercosur en Mexico. De grafiek laat zien welke de belangrijkste van die preferente partnerlanden zijn.

De Europese Commissie benadrukt dat deze bilaterale overeenkomsten de diversificatie en verduurzaming van handelsstromen bevorderen. Dat past ook goed in het streven naar strategische autonomie. Maar laten we het kind niet met het badwater weggooien: een goed functionerende WTO moet ons veel waard zijn.