Er is flink wat veranderd in het Europees Parlement. Zo zien Europarlementariërs Mohammed Chahim (GroenLinks-PvdA) en Gerben-Jan Gerbrandy (D66) het tenminste. Ze kijken tijdens de Hard Talk Brussel, een gesprek onder leiding van Bert van Slooten en Tijn Sadée, terug op één jaar nieuwe politieke realiteit.
Waar de centrumpartijen in de vorige zittingsperiode nog aan elkaar gelijmd werden door een gezamenlijke visie, is van die lijm nu nog weinig te bekennen, stellen de Europarlementariërs. Dat staat nog los van de informele meerderheid die de christendemocraten (EVP) inmiddels kunnen vormen met conservatieve en nationalistische fracties, die een steeds grotere vinger in de pap krijgen. “Ze ruiken macht”, zegt Gerbrandy. Kysia Hekster, EU- en NAVO-correspondent voor de NOS, wijst er tijdens het gesprek op dat wetgeving de afgelopen maanden steeds vaker tot stand komt via ad-hoc coalities tussen de EVP en de rechterflank, en dat de klassieke centrummeerderheid onder druk staat. “Daar kijk ik met verbazing naar”, zegt zij. Gerbrandy wijst op het voorbeeld uit de Nederlandse politiek, waar de SGP jarenlang disproportioneel veel invloed had, simpelweg omdat de twee zetels vaak nodig waren voor een meerderheid. “Laat dat een les zijn voor ons.”
Oppositie voeren
Chahim erkent dat zijn eigen fractie soms te weinig bereid is om hard oppositie te voeren. “We zijn onvoldoende bereid om dat spel ook hard te spelen,” zegt hij. “Dat kan betekenen dat wij ook zelf pijn moeten lijden.” Bijvoorbeeld door tijdelijk tegen voorstellen te stemmen die je inhoudelijk steunt, puur om druk uit te oefenen op de EVP. Want, zo benadrukt hij: “Deze agenda krijgen we alleen maar voor elkaar als wij samenwerken.”
Ook Gerbrandy kijkt kritisch naar zijn eigen fractie. “Wij hebben het spel onvoldoende gespeeld,” zegt hij, doelend op het benoemingsproces van de Eurocommissarissen. “Als je dan niet bereid bent om je machtsmiddel te gebruiken, ja, dan krijg je vijf hele moeilijke jaren.” Toch acht hij samenwerking met de EVP niet uitgesloten. “In de politiek gaat het uiteindelijk om meerderheden. En de EVP zal altijd bij sociaaldemocraten, liberalen en Groenen terechtkomen als het gaat om de essentiële politiek.”
Alexander Kolks, voormalig politiek adviseur van de liberalen, haakt daar op in. Hij wijst erop dat extreemrechtse partijen bereid zijn om “tegen hun geweten in” te stemmen om de informele meerderheid tussen EVP en de rechterflank in stand te houden – iets waar progressieve fracties volgens hem onvoldoende tegenover stellen.
Blokkade bij EVP
Volgens Chahim is het afgelopen anderhalf jaar grotendeels verloren gegaan. Er is over weinig gestemd, en als er werd gestemd, ging het vooral over het afzwakken of uitstellen van bestaande wetgeving – zoals bij de ontbossingswet en de ‘stop-de-klok’-maatregel. Toch heeft hij geen spijt van de steun die zijn socialistische fractie gaf aan Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. De plannen die uit haar Commissie komen zijn volgens hem ambitieus, al zijn ze niet altijd financieel onderbouwd. De echte blokkade, stelt Chahim, zit bij haar partijgenoten in het Parlement: de EVP.
Of Von der Leyen zich staande weet te houden – tegenover een mogelijk dreigend wantrouwen én interne druk binnen haar EVP – zal afhangen van hoe stevig de pro-Europese fracties bereid zijn het machtsspel zelf te spelen.
