Het lijkt de ‘top der toppen’ te worden vandaag. Nu de Europese Unie haar grootste bondgenoot, de VS, lijkt te verliezen komen EU-leiders in Brussel bij elkaar. Ze praten over de toekomst van de Europese defensie, en door de dreiging van Rusland en de zorgen over Amerikaans isolationisme, daarmee ook over de toekomst van de EU zelf. De druk op Europa stijgt. Bijna alle EU-landen willen Oekraïne blijven steunen. Ook zijn de landen het eens over het feit dat de Europese krijgsmachten op eigen voeten moeten kunnen staan. De vraag is: hoe gaan de landen daarvoor zorgen, hoeveel gaat dat kosten en wat hebben ze er voor over?

De Nederlandse politiek is verenigd in het ene, maar verdeeld over het andere. Moet Nederland en Europa meer investeren in defensie? Ja, zegt een groot deel van de Tweede Kamer. Moet Nederland en Europa steun blijven geven aan Oekraïne? Ja, zegt het merendeel van de Kamer. Moet de EU daarom gezamenlijke leningen aangaan of een Europees leger oprichten? Daar zijn de meningen over verdeeld.

De plannen 

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen stelde deze week nog voor om leningen te verstrekken via de Europese Commissie. Geen eurobonds dus, waar EU-landen garant voor moeten staan, maar het blijven wel leningen. De PVV en NSC zien dit niet zitten, want op den duur komt de schuld toch weer bij de EU-landen terecht, vrezen ze. Verder hoopt Von der Leyen de Europese begrotingsregels te versoepelen. Een soort uitzondering voor nationale schulden op het gebied van defensie. Begrotingstekorten mogen volgens EU-regels nu niet hoger zijn dan drie procent van het bruto binnenlands product. Gaan landen daar in de toekomst toch overheen om wapens of munitie te kopen, dan wil Von der Leyen een oogje dichtknijpen. 

Ze noemt haar voorstellen, die eerder dan gepland werden voorgesteld nu de VS militaire steun aan Oekraïne stillegt, het ReArm Europe plan. Von der Leyen wil zo’n 800 miljard euro vrijmaken voor de Europese krijgsmachten. Vandaag wordt dit plan besproken door de EU-leiders.

Andere plannen

Maar er is meer. EU-buitenlandchef Kaja Kallas denkt dat de verhoging van de defensiebudgetten van EU-landen met 1 procent Rusland zal afschrikken. En de Franse president Macron stelt voor Franse nucleaire wapens te gebruiken om ook andere NAVO-landen in Europa te beschermen voor het geval de VS werkelijk een onbetrouwbare bondgenoot blijkt te zijn.

Over ‘boots on the ground’ hebben we het nog niet gehad. Oekraïne wil veiligheidsgaranties. Want wat betekent een staakt-het-vuren met Rusland als Poetin Oekraïne opnieuw binnenvalt? De VS willen die garanties niet geven. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk (geen EU-lid, maar wel van de NAVO) overwegen eigen troepen naar Oekraïne te sturen als ‘vredesmacht’ of ‘afschrikkingsmacht’. 

Nederland

In Den Haag draait het om het geld. Dat wordt duidelijk uit de brief die het kabinet naar de Kamer stuurde en ook in het debat dat de Kamer gisteravond voerde. Het kabinet wil Oekraïne onvoorwaardelijk blijven steunen en is bereid de steun ook op te voeren. Maar dan moeten andere landen wel meer hun best gaan doen. “Nederland heeft al heel veel gedaan”, zei premier Dick Schoof verschillende keren tijdens het debat.

Het kabinet wil in de voorjaarsnota in ieder geval al 3,5 miljard euro voor Oekraïne opzij leggen. Meer dan eigenlijk begroot in 2026, maar geen ‘nieuw geld’. Een deel zou later gespendeerd worden, maar wordt dus vervroegd. Een deel van de Kamer vindt het een goed plan. De VVD diende samen met GroenLinks/PvdA, NSC, CDA en D66 een motie in om het kabinet aan hun woord te houden. 

Russische spaarpotjes

Waar de Kamer het minst over verdeeld is, is het gebruik van bevroren Russische tegoeden om Oekraïne te steunen. Dat geld zit nu nog vast bij Europese banken en zou Oekraïne goed van pas kunnen komen. PVV-leider Wilders zet het geld graag in en vindt een bondgenoot bij onder andere de SP. Samen vragen ze Schoof bij EU-leiders aan te dringen om de bevroren Russische tegoeden eindelijk te gebruiken. 

Maar voor het debat begon, zei het kabinet nog te twijfelen over het gebruik van de bevroren Russische tegoeden. Het kabinet wil eerst de juridische en financiële gevolgen kennen. EU-juristen vogelen al jaren uit of het juridisch mogelijk is, ook Nederlandse juristen twijfelen. Daarnaast zijn niet alle EU-landen erg enthousiast over het idee. De tegoeden van Russische klanten bij Europese banken afpakken en aan wapens spenderen jaagt mogelijk toekomstige landen weg van de Europese markt. Willen we dat, is de vraag.

Moeilijke puzzel

Ondanks de ogenschijnlijke oplaaiing van Europese solidariteit met Oekraïne van de laatste dagen moeten we nog maar zien of Brussel vandaag met concrete en doeltreffende plannen komt. Oekraïne moet hulp blijven krijgen en Europese defensie-uitgaven moeten omhoog. Om die conclusie te trekken hebben we geen speciale top nodig. Maar EU-landen lopen van mening sterk uiteen als het aankomt op het geld.

Bovendien is er nog de ‘boeman’ uit Hongarije, premier Viktor Orbán, die samen met de Slowaakse premier Robert Fico, de boel wil ondermijnen. Regeringsleiders kijken daarom hoopvol naar Macron die Orbán gisteravond uitnodigde voor een diner. Valt Orbán voor het Franse charmeoffensief of niet? We horen het later vandaag.