Hoe te voorkomen dat de belastingbetaler opdraait voor de kosten wanneer een bank omvalt: dat is de vraag van één miljoen waar Brussel al jaren mee worstelt. Of beter gezegd, de vraag van 1,5 biljoen euro. De Europese Commissie becijferde dat het zoveel kostte om de banken overeind te houden na de financiële crisis van 2008.

Het nieuwe voorstel van de Europese Commissie voor een bankencrisiswet moet daar verandering in brengen. “Vandaag nemen we een volgende stap vooruit om te verzekeren dat we effectiever kunnen omgaan met banken die in de problemen komen”, vertelt Eurocommissaris voor Handel Valdis Dombrovskis. “Onze principes blijven hetzelfde: zorgen voor financiële stabiliteit, belastinggeld beschermen en rekeninghouders meer vertrouwen geven.”

“Middelgrote banken vallen tussen wal en schip”

Het voorstel focust vooral op kleine en middelgrote banken. Voor grote banken bestaan er al strenge regels die hen verplichten buffers aan te leggen voor wanneer ze in woelig vaarwater terechtkomen. De gedachte hierachter is dat als puntje bij paaltje komt het vooral de aandeelhouders zijn die voor de kosten opdraaien en niet de belastingbetaler. Kleine en middelgrote banken vallen niet onder diezelfde regels waardoor lidstaten in de praktijk nog geneigd zijn om de staatskas aan te spreken bij financiële problemen. De Commissie wilt nu duidelijkheid scheppen en dezelfde regels voor alle banken hanteren. 

“Middelgrote banken vallen nu vaak tussen wal en schip”, vertelt CDA-Europarlementariër Esther de Lange. “Silicon Valley Bank [de Amerikaanse bank die vorige maand omviel, red.] was ook een middelgrote bank. Dat voorval liet zien dat ook dit type banken tot onrust in de hele sector kunnen leiden.” De Lange vindt het daarom goed dat de Commissie met nieuw gereedschap komt om deze banken beter te beschermen.

Op zoek naar middelen

Het probleem waarvoor de Commissie daarbij stond is dat kleine en middelgrote banken minder middelen hebben om dergelijke crisisbuffers aan te leggen. In de praktijk zou dit ervoor zorgen dat veel kleine en middelgrote banken verliezen moeten afwenden op rekeninghouders om aan de vereisten van die buffers te voldoen. En dat kan ervoor zorgen dat rekeninghouders sneller hun geld weghalen bij slecht financieel nieuws en zo de crisis verslechteren. Banken komen bij zo’n gevreesde bankstormloop met cashtekorten te zitten.

Om kleine en middelgrote banken toch aan die buffervereisten te laten voldoen, kijkt de Europese Commissie nu naar de depositogaranties. Dat zijn noodpotten waar banken geld aan afstaan om rekeninghouders tot 100.000 euro te vergoeden, als de bank failliet zou gaan. De Commissie stelt nu voor om enkele technische aanpassingen te doen waardoor kleine en middelgrote banken een deel van die depositogaranties kunnen reserveren om aan de strengere buffervereisten te voldoen. In totaal zou er hierdoor zo’n 80 miljard euro vrijkomen. 

Koppige lidstaten

Maar de vraag vormt zich wie er uiteindelijk voor de kosten opdraait wanneer de potten van de depositogaranties worden aangevreten en dus sneller opraken in crisistijden. Wellicht opnieuw de belastingbetaler. Samen met Duitsland, Finland en Frankrijk uitte Nederland vorig jaar nog zijn zorgen hierover.

Daarnaast vinden veel lidstaten de huidige regeling, waarbij ze in eigen zak kunnen tasten om de binnenlandse banken te redden, zo slecht nog niet. Aanscherping van de regels komt immers neer op meer controle afstaan aan Brussel. En doorgaans is dat nog steeds taboe. Wanneer de lidstaten zich over het Commissievoorstel gaan buigen, belooft het nog spannend te worden. Ook het Europees Parlement moet hier nog over gaan stemmen.

Tegenstrijdig

Bovendien heeft het voorstel iets tegenstrijdigs. Enerzijds redeneert de Commissie dat door de depositogaranties aan te wenden de sector zelf voor de kosten zou opdraaien. Deze potten financierde zij immers uit eigen zak. Anderzijds tast de Commissie hier wel de positie van de spaarder aan doordat zijn verzekeringspot minder dik gespekt is. Let op: de limiet tot 100.000 euro blijft wel overeind.

Om dit op te vangen stelt de Commissie dat de depositogaranties van de verschillende lidstaten het best in één grote Europese pot gebracht kunnen worden. Zo wordt de kans dat die ooit uitgeput raakt, wanneer er financiële problemen zijn, veel kleiner. Maar vorig jaar nog schoten de lidstaten, met Duitsland voorop, dat idee af. De vrees bestond dat de rijkere lidstaten op zouden draaien voor het falen van de banken van armere lidstaten. De Commissie geeft zelf aan dat zolang dit dossier muurvast zit, het nieuwe voorstel er inderdaad voor gaat zorgen dat de depositogaranties zwakker worden. 

Tegelijkertijd kondigde de Commissie vandaag aan de depositogaranties ook te zullen verbreden. Zo zouden verschillende publieke instellingen, zoals scholen, gemeentes en ziekenhuizen, ook in aanmerking komen voor de depositogaranties. Ook zou de limiet van 100.000 euro tijdelijk verhoogd worden voor bijzondere levensgebeurtenissen waarbij rekeninghouders tijdelijk veel geld op hun rekening hebben. Denk hierbij aan erfenissen en verzekeringsgeld dat overgeschreven werd.

Over de laatste economische en financiële ontwikkelingen in de EU lees je in onze nieuwsbrief De week van de euro