Van Brussel naar Deli en Jakarta. Van Washington via Parijs en Milaan naar de Caribische eilandstaat Antigua en Barbuda. Terwijl de Nederlandse Eurocommissaris Frans Timmermans op het hoogtepunt van de coronapandemie zijn tot werkkamer omgebouwde zolder niet afkwam, heeft hij de afgelopen twee maanden alle hoeken van de planeet gezien. Je kan stellen dat het met zijn persoonlijke CO2-uitstoot de verkeerde kant op gaat. Maar de paar honderd vlieguren dienen een doel. De ‘Klimaatpaus van Brussel’ – zoals De Telegraaf hem consequent noemt – is op een missie. Een politieke zendingsdrang is in hem ontwaakt. Zijn doel: de blijde boodschap van het Europese klimaatbeleid verspreiden onder de volkeren.
Voortbestaan van de mensheid
Want als dit weekend de wereldleiders zich verzamelen in het Schotse Glasgow voor alweer de 26ste Klimaattop van de Verenigde Naties, zitten Timmermans en zijn chef Ursula von der Leyen op de eerste rij bij de onderhandelingen. Voor haar vertrek naar het Britse eiland liet de voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen in de Brusselse pers optekenen dat de komende twee weken ‘het moment van de waarheid’ zijn. Niets minder dan het overleven van de mensheid op deze planeet zou op het spel staan. Willen we nog voorkomen dat wij als soort aan klimaatverandering ten onder gaan, dan moet dat dit decennium gebeuren. Nog voor 2030.
Europa is trots op zichzelf. De instituties in Brussel zien zichzelf als een lichtend voorbeeld voor de wereld. We zijn er als eerste mondiale grootmacht maar mooi in geslaagd de internationaal afspraken van ‘Parijs’ om te vormen tot dwingend recht. Klimaatneutraal in 2050. Het doel is een wet geworden.
Anderhalve graad
Dat betekent niet dat het er voor het klimaat bijzonder rooskleurig uit ziet op het moment. De jongste wetenschappelijke conclusies zijn dat alle toegezegde klimaatmaatregelen bij elkaar opgeteld, te weinig CO2-reductie opleveren om de klimaatverandering onder de 1,5 graad Celcius te houden. De inzet van de Europese Unie in Glasgow is dan ook glashelder: de andere rijke landen overhalen om meer te gaan doen. ‘De G20 landen zijn verantwoordelijk voor 80% van de uitstoot’, benadrukt Von der Leyen daarom.
Afspraken maken zodat die 1,5 graad binnen bereik blijft. Het zou betekenen dat vrijwel per direct de CO2-uitstoot drastisch moet gaan dalen. Het lijkt wensdenken, maar de Commissie denkt dat het nog steeds realistisch is. ‘Het is de ambitie om nu uitstoot te verlagen’, aldus Von der Leyen.
Honderd miljard dollar
De tweede doelstelling die de Commissie zichzelf stelt is het ophalen van geld. 100 miljard dollar per jaar hebben de rijke landen de arme landen beloofd om te investeren in het klimaatneutraal maken van ontwikkelingslanden. Deze miljarden moeten zorgen voor een betere bescherming tegen door klimaatverandering veroorzaakt natuurgeweld.
In Brussel is men blij met de nieuwe Amerikaanse regering. Onder president Trump zou het onmogelijk zijn geweest om het klimaatfonds te vullen. Met Biden ziet Von der Leyen nieuwe mogelijkheden. Al zijn de targets nog niet gehaald.
Importheffing op koolstof
Frans Timmermans schaakt ondertussen nog op een derde bord. In Europa is het voor hem even rustig nu de parlementen en de lidstaten kauwen op zijn nieuwste set klimaatplannen. Het Fitfor55-pakket verscheen deze zomer en het zal nog wel een jaar duren voordat het Europees Parlement en de Raad het eens worden. Relatieve rust voor Timmermans dus in Brussel en reden te meer om in het vliegtuig te stappen. Want of zijn voorstellen de eindstreep halen, hangt ook af van de steun die hij er voor krijgt in de rest van de wereld.
Brussel gebruikt het eigen klimaatbeleid als een middel om de landen die nog niet zo ver zijn te dwingen de draai te maken. De hele wereld zal het immers merken als Europa duurzaamheidseisen oplegt aan internationale investeringen. Het grootste knuppel in de tas van Timmermans is de importheffing op CO2, in het Engels Carbon Border Adjustment Mechanism.
Resultaat cruciaal
Formeel staat het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) niet op de agenda in Glasgow. Maar tijdens zijn wereldreis krijgt Timmermans over weinig onderwerpen meer vragen krijgt dan dit. Protectionisme is het verwijt. Handelsbelemmering, waar de Europese Unie normaal pal staat voor vrijhandel. Om dit voorstel internationaal geaccepteerd te krijgen, zal nog veel debat nodig zijn.
Het is een cruciaal deel van het diplomatieke offensief van Timmermans. Want als de rest van de wereld het idee niet accepteert, zal de Europese importheffing op koolstof niet gaan vliegen. En zonder grensheffing wordt het een heel moeilijk verhaal om industrie binnen de grenzen van de Europese Unie extra CO2-belastingen op te leggen.
