Van toespraken in Straatsburg en Maastricht tot open deuren in het Europees Parlement in Luxemburg en debatten in Amsterdam: op dit liveblog ben je meteen op de hoogte over de Dag van Europa. Naast alle Europese festiviteiten houden we ook de Russische viering van de Dag van de Overwinning in de gaten.
____________________________________ Liveblog gesloten ___________________________________________
Met de laatste woorden van Hoekstra in Maastricht sluiten we het liveblog voor vandaag, maar Europa-dag is nog niet afgelopen. Vanavond wordt er in de Tolhuistuin in Amsterdam gedebatteerd over Europa en in Utrecht neemt Frans Timmermans via het scherm het woord bij de kerken.
Terughoudend
17:03 – Maastricht
Minister Hoekstra is terughoudend over een verdragswijziging. “Laten we eerst kijken wat de burgers willen. De kunst is om die problemen aan te pakken. Als we problemen moeten oplossen met vedragswijziging kan dat, maar laten we eerst focussen op andere problemen. Verdragswijziging lost de meeste problemen niet perse op.”
Hoekstra: Besluitvorming moet sneller
16:37 – Maastricht
De EU moet geopolitiek meer kunnen. Daarom moet besluitvorming sneller. Af van unanimiteit op gebieden als sancties en mensenrechten, zo zegt minister Hoekstra. Alleen een geopolitiek sterke EU kan Rusland en China in toom houden. De minister vindt dat de EZu best wat fermer om Litouwen heen hadden kunnen staan toen dat land door China het leven zuur werd gemaakt.
Hoekstra benadrukt dat de Unie geen supermarkt is. Voor the rule of law bestaat geen opt out. Wie zich daar niet aan houdt kan geen aanspraak maken op de voordelen van de unie.
Slagkracht Europese defensie is niet verbeterd
16:21 – Maastricht
Het kan en moet beter met de Europese defensieve capaciteit: “We moeten samen aankopen doen, samen organiseren”, stelt Minister Hoekstra in Maastricht. De oorlog in Oekraïne heeft de geopolitieke monotonie van Europa op vlak van defensie doorbroken: het moet echt anders, Europa moet haar defensie versterken. Niet zozeer met meer geld, maar met het beter organiseren van de militaire infrastructuur. Van gecoördineerde transportvluchten tot duidelijke commandoposten en informatievoorziening.
Hoekstra terug naar de bron
15:56 – Maastricht
Minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra neemt zo het woord in de Muziekgieterij, het culturele podium van Maastricht. Daar zal hij van 16 tot iets na 17 een Europaspeech houden (“Onze kijk op Europa”), maar ook ingaan op de burgerdialogen en hoe die een bijdrage leveren aan de vorming van het EU-beleid in Nederland. Hoekstra zal het afgelopen jaar overlopen maar ook een blik werpen op de toekomst: wat met de oorlog in Oekraïne.
En de zaal? Die zit vooral vol met ouderen, lokale politici en ambtenaren maar er zijn ook scholieren aanwezig ‘op vrijwillige basis’. Ook enkele mensen die meegedaan hebben aan de conferentie over de toekomst van Europa zitten in de zaal.
Niet in Maastricht? Geen probleem! Je kunt de toespraak hier live volgen:
Terug naar 1957
15:00 – Brussel
Toen werd het Verdrag van Rome gesloten. Een verdrag waarmee de Europese Economische Gemeenschap, de belangrijke voorloper van de Europese Unie, werd bestendigd. Het was een uitbreiding van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, die eerder door diezelfde zes landen, waaronder Nederland, was ondertekend. Met het Verdrag van Rome werd de Europese samenwerking uitgebreid naar alle sectoren van de economie.
De ondertekening, een bijzonder moment in de geschiedenis van het continent, werd door Francesco Fresi bijgewoond. Onze Permanente Vertegenwoordiger bij de Europese Unie in Brussel, Robert de Groot, sprak met hem:
Macron heeft een idee
14:53 – Straatsburg
De Franse president Macron pleit in zijn speech tijdens het slotevenement van de Conferentie voor de Toekomst van Europa voor een ‘Europese politieke gemeenschap.’ Dit idee moet het mogelijk maken om toe te treden tot de Europese Unie, zonder lid te worden. Een soort versneld proces, aangezien de uitbreiding van de EU complex is en veel tijd vergt.
Macron had het met name over Oekraïne. Hij zei dat het land door zijn strijd en moed al in hart en nieren lid is van de Europese Unie. Maar als Oekraïne morgen als kandidaat-lidstaat wordt benoemd, kan het toetredingsproces nog jaren duren. “Behalve als we de normen te veranderen en minder streng zijn,” zei Macron. Vandaar zijn idee voor een ‘Europese politieke gemeenschap.’
Het idee van Macron moet ervoor zorgen dat het hele Europese continent verenigd wordt. Een land dat lid wordt van deze ‘Europese politieke gemeenschap’ kan later nog lid worden van de Europese Unie, maar zei Macron, ook voormalig EU-lidstaten kunnen zich aansluiten bij de gemeenschap, waarmee hij doelde op het Verenigd Koninkrijk.
In een persconferentie na afloop van zijn speech, geeft Macron aan dat hij maar twee criteria heeft voor landen die willen toetreden tot deze gemeenschap. Met als simpele reden dat hij niet al te veel beperkingen wil opleggen. Ten eerste moet het land geografisch in het Europees gebied liggen, ten tweede moet het land de Europese waarden waarborgen.
Waar zou die politieke gemeenschap zich mee bezig moeten houden? Ook daarop ging de Franse president in de persconferentie dieper in. Zelf ziet Macron mogelijkheden voor energieafhankelijkheid, maar ook op het gebied van vrij verkeer van personen en infrastructuur.
De komende maanden gaat Macron dit idee overleggen met landen die belangstelling hebben.
Omgekeerde wereld: Rutte zal toespraak via videoverbinding houden
14:30 – Den Haag
De situatie in Oekraïne is onlosmakelijk verbonden met de viering van de Dag van Europa, sterker nog: de Raad van de Europese Unie heeft de editie van dit jaar zelfs opgedragen aan de Oekraïense bevolking. Minister van Financiën Sigrid Kaag stelt zelfs dat ze door de oorlog inziet dat er structureren nodig zijn die de vrede bewaken; “De EU is het product van dat besef”. Opvallend bericht te midden van de geel-blauwe vlaggen op Twitter: premier Mark Rutte zal op 12 mei via videoverbinding het Oekraïense parlement toespreken op verzoek van president Zelensky:
De Balie
14:16 – Amsterdam
De Balie, de Nederlandse organisatie in Amstrdam die onafhankelijke programma’s over kunst en politiek maakt, staat volledig in het teken van de Dag van Europa. Naast verschillende talkshows over Europese solidariteit en cultuur wordt daar ook tijd gemaakt om stil te staan bij de situatie in Oekraïne. Momenteel draaien ze Maidan van Sergei Loznitsa, de documentairefilm uit 2014 die zich focust op de Euromaidan-beweging en de golf aan grote protesten in 2013 en 2014 tegen de toenmalig president Viktor Janoekovitsj.
Déjà vu met Macron
14:00 – Straatsburg
Het hoogtepunt van de dag komt eraan: de toespraak van de Franse president Macron in het Europees Parlement in Straatsburg. Een déjà vu, want exact een jaar geleden stond Macron op hetzelfde podium, toen om in zijn toespraak het startsein te geven van de Conferentie over de toekomst van Europa. Vandaag sluit de Franse president de Conferentie af, maar niet zonder nog te spreken over zijn visie op Europa en de oorlog in Oekraïne.
Gesprek met Zelensky
13:55 – Straatsburg
“Ik wil afronden met een boodschap”, stelt commissievoorzitter Von der Leyen. “Vanochtend sprak ik met Zelensky. Hij wilde antwoord geven op de vragen voor het toetredingsproces van de EU. Daarom wil ik deze boodschap geven: de toekomst van Europa is ook uw toekomst. De volgende bladzijde van de toekomst, beste Oekraïense vrienden, wordt nu door ons samen geschreven. Slava Ukraine.”
‘Geschiedenis in de maak’
13:37 – Straatsburg
7 Europeanen overhandigen het definitieve rapport aan Metsola, Macron en Von der Leyen. Die laatste zal zometeen het woord nemen!
Interventies van 5 burgers
13:16 – Straatsburg
Vijf ‘gewone’ Europeanen nemen in het midden van de Europese politieke leiders opeenvolgend het woord om aan te geven wat ze van de Conferentie vonden. De speeches lijken op elkaar: het was ‘een fantastische ervaring waarin ze gehoord werden,’ maar ze weten ook: het kan lang duren voordat hun aanbevelingen worden doorgevoerd. Daarom sluit de 23-jarige Italiaanse Laura Maria Cinquini af met een waarschuwing voor de Europese regeringsleiders: “Alle voorstellen moeten geïmplementeerd worden. Niet alleen de voorstellen die geen verdragswijziging vergen.”
Verhofstadt aan het woord
13:10 – Straatsburg
De Vlaamse Europarlementarier Guy Verhofstadt is de eerste die spreekt namens de voorzitters van de Conferentie over de Toekomst van Europa. Het was een constructieve samenwerking, maar Verhofstadt zegt ook dat het soms als een ‘ménage à trois’ (driehoeksverhouding) voelde: moeilijk, soms slopend, maar altijd opwindend.
Verhofstadt dankt in zijn speech de Europese burgers, over wie hij het afgelopen jaar veel te weten kwam. Namelijk: iedereen houdt van de EU en gelooft erin, maar velen zien ook in dat hun idealen niet vervuld worden in de Europese Unie.
“Gelukkig zijn ze erg kritisch,” zegt Verhofstadt. “In tegenstelling tot wat wij dachten zijn de burgers niet bang voor verandering. Ze dringen zelfs aan op verandering.”
En dat verschil wil Verhofstadt vandaag tonen aan Rusland. “In Rusland paraderen ze met pantserwagens, in Europa hebben we een festival met burgers die zich durven uit te spreken.”
Honderden ‘gewone mensen’
13:02 – Straatsburg
Benieuwd hoe zo’n Europees burgerpanel in zijn werk gaat? We spraken eerder met Ymare Halen-van der Sluis, één van de 32 Nederlandse deelnemers die haar mening gaf over de Europese Unie tijdens het burgerpanel. “In de plenaire zaal waren mensen emotioneel,” vertelde Halen-van der Sluis. “Ik denk dat 80% huilend aan de microfoon stond. Ik denk dat ze oprecht het gevoel hadden dat ze gehoord werden en daar heel blij om waren.”
En wil je weten hoe deze ‘gewone mensen’ in het burgerpanel kwamen? Lees dan dit artikel in onze ‘Aan de haak’- rubriek. Tip van de sluier: de deelnemers zijn volledig willekeurig geselecteerd, de enige vereiste was hun beschikbaarheid. Uit gesprekken met verschillende Nederlandse panelleden bleek dat er vooral uitnodigingen werden verstuurd door onderzoeks- en recruitmentbureaus.
Kopstukken spitsen de oren
13:00 – Straatsburg
Alle ogen zijn gericht op de Franse Linda Moustakim. Geheel in de stijl van de Conferentie van de Toekomst van Europa opent niet een politiek leider, maar juist een ‘gewone Europeaan’ het slotevenement in Straatsburg.
Paradepaardje?
12:06 – Straatsburg
Dat de Conferentie over de toekomst van Europa het paradepaardje is van de Europese Unie, blijkt vandaag opnieuw. Het is een ‘uniek’ en ‘buitengewoon bijzonder’ experiment, wordt telkens herhaald tijdens de toespraken van het slotevenement in Straatsburg. Maar ook dit wordt toegegeven: burgerpanels zijn niet uniek. Zo is bijvoorbeeld Ierland een groot gebruiker van de panels. Daar deden ‘gewone Ieren’ onderzoek naar het abortusvraagstuk, maar ook bijvoorbeeld naar hoe om te gaan met de vergrijzing van Ierland. Uniek is vooral de grote schaal waarop het burgerpanel in de EU plaatsvond. Voor het eerst praten honderden gewone mensen van verschillende Europese lidstaten met elkaar.
Maar er is ook kritiek. Zo trok Europarlementariër Michiel Hoogeveen (JA21) zich met zijn Europese fractie (Europese Conservatieven en Hervormers) terug uit de Conferentie over de toekomst van Europa. Zijn grootste bezwaar? De groep geselecteerde burgers zijn niet representatief. “Burgers zijn gebruikt voor de ideeën van politici,” zei hij tegen de Telegraaf.
Hoogeveen las met verbazing de aanbevelingen van de Conferentie over de Toekomst van Europa. Het ging over transnationale kieslijsten, de Europese Raad die ‘Europese Senaat’ genoemd moet worden en het debat over een Europese grondwet. “Ik wist niet dat de burgers dit wilden,” zei hij hierover.
Ook vanuit de burgers die meededen aan de panels was er kritiek. Zo gaf Ymare van Halen (37), een van Nederlandse deelnemers in het Europese burgerpanel, aan haar twijfels te hebben bij de Conferentie. En dat is licht uitgedrukt: “Toen ik begon aan het burgerpanel dacht ik: wat fantastisch. Maar dan verliep het traag en nu betwijfel ik of de organisatie überhaupt weet waar het naartoe gaat”. Volgens Van Halen is het idee leuk, maar ze voelt zich ‘een proefkonijn.’
Macron is binnen!
12:00 – Straatsburg
De Franse president Macron is aangekomen in het Europees Parlement in Straatsburg. Samen met Roberta Metsola, voorzitter van het Europees Parlement, liep hij over de rode loper het gebouw binnen. Het is vandaag een intensieve diplomatieke dag voor Macron; eerst de slottoespraak van de Conferentie over de Toekomst van Europa hier in Straatsburg en daarna reist hij snel door naar Berlijn om Scholz te spreken.
Zaal loopt vol in Straatsburg
11:20 – Straatsburg
De zaal in Straatburg loopt rustig vol. De Conferentie over de toekomst van Europa komt vandaag tot een eind. Of althans, de eerste fase van het grote project waarbij burgers en verschillende expats hun mening over Europa mochten geven. Over een paar minuten worden de resultaten gepresenteerd, wat moet er veranderen aan Europa? Het Europees Parlement wierp vrijdag al een blik op de meer dan 300 voorstellen voor EU-hervormingen en stemde met grote meerderheid voor een omvangrijke resolutie waarmee de uitkomsten van deze Conferentie omgezet worden naar een conventie.
Wie hangt de vlag uit?
11:15 – Brussel
Nog geen massaal feest, maar hier en daar wel een vlag, die je bijvoorbeeld terug kan vinden op het twitteraccount van #EUolifant.
In Den Haag werd zelfs (een beperkt aantal) gratis EU-vlaggen uitgedeeld, al was niet iedereen hier tevreden over:
Dag van Eur…Oekraïne!
10:38 – Brussel
Samen met de andere 26 permanente vertegenwoordigers van de lidstaten bij de Europese Unie in Brussel, steunt Robert de Groot de Oekraïense bevolking. De Raad van de Europese Unie draagt de Dag van Europa op aan Oekraïne. Dat doen de vertegenwoordigers in alle stilte:
Speech Poetin
10:12 – Moskou
In zijn langverwachte speech verdedigt de Russische president Poetin de invasie van Oekraïne. Zo zou het Westen Rusland ertoe hebben gedwongen om in te grijpen in het land: “We werden bedreigd en hadden dus geen andere keus”. Tijdens zijn toespraak op de militaire parade ter ere van de overwinning van Het Rode Leger op de nazi’s, stelde de president dat zijn troepen de nationale veiligheid van Rusland moeten verdedigen in Oekraïne. Daarbij werd ook stilgestaan bij de slachtoffers die aan Russische zijde zijn gevallen.
Opvallend aan de toespraak van Poetin is de toon: hij verklaart niet formeel de oorlog aan Oekraïne, noch roept hij de overwinning uit in Marioepol of de Donbas. Eerdere dreigingen over het inzetten van nucleaire wapens, werden niet herhaald. “Leve Rusland! Op de overwinning! Hoera!” is de slotnoot. Niet echt overtuigend, stelt Ruben Brekelmans (VVD):
Tussen twee vieringen
10:03 – Kiev
Europa viert de eenmaking, Rusland de Dag van de Overwinning en daartussen schommelt Oekraïne. President Zelensky liet eerder vandaag weten dat hij de Russen de “overwinning op de nazi’s niet laat toe-eigenen. We zijn trots op onze voorgangers die, samen met anderen, een anti-Hitlercoalitie hebben gevormd en zo de nazi’s uit Europa hebben verdreven. We laten niemand deze overwinning annexeren. We wonnen toen, en we zullen nu winnen”, waarmee de president doelt op de Russische invasie van zijn land op 24 februari.
Straatsburg ontwaakt
09:51 – Straatsburg
Onze verslaggever in Straatsburg, Puck Wagemaker, merkt op dat heel wat straten in de stad zijn afgesloten. En niet zonder reden: vandaag wordt het eindverslag van de Conferentie over de toekomst van Europa in Straatsburg gepresenteerd aan ‘De Grote Drie’; Ursula von der Leyen (voorzitter van de Europese Commissie), Roberta Metsola (voorzitter van het Europees Parlement) en de Franse president Emmanuel Macron.
Pluk de dag (en de vrede)
09:40 – Straatsburg
Europarlementariër Sophie in ‘t Veld (D66) trapt af:
